O'zbekistonda sement sanqati

 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 

---

68 
Mavzu: MAXSUS SEMENTLAR 
 
Reja: 
1. Tomponaj sementlar 
2. Sulfomineral sementlar 
3. Kislotaga chidamli sement. 
 
Hozirgi kunda yuzlab va minglab neft hamda gaz quduqlari kovlanmoqda. 
Ko`pincha bu quduqlarning chuqurligi bir necha ming metrga yetadi.
Quduqni o`rab olgan aylanasimon bo`shliq devorlarining ba`zi qismi suv 
qatlami yoki bo`sh g`ovakli jinslar, hatto g`orlardan iborat bo`ladi. Bu esa neft va 
gaz ishlab chiqarishni qiyinlashtiradi.
Chunki gaz va neft shu g`ovak, g`orlar orqali katta masofalarga yoyilib 
ketishi mumkin. Shuning uchun bu bo`shliq, ya`ni quvur orqasi bilan quvur ichki 
devorlari o`rtasi suv va gaz o`tkazmaydigan massa bilan to`ldiriladi, ya`ni 
tamponlanadi (gaz mustahkam berkitilgan po`lat quvurlar yordamida osonlikcha 
chiqarib olinadi).
Shuning uchun har bir gaz, neft quduqlarini qazib, ulardan foydalanish 
hamda kapital ta’mirlashda portlandsement turlaridan biri bo`lgan tamponaj 
sementlari ishlatiladi. 
Tamponaj sementlari birinchi ikki sutka davomida kerakli qotish 
mustahkamligiga erishishi lozim. Qisqa vaqt ichida sement qorishmasining 
erishgan mustahkamligi quduq stvolida kolonnani mahkam biriktirilishi va natijada 
qayta burg`ulash hamda perforatsiya davrida va singdiruvchan jinslardan barqaror 
ravishda himoya qilinishini ta`minlashi lozim.
Sanab o`tilgan barcha talablarni qanoatlantirish uchun sementtoshning 
mustahkamligi qanchaga teng bo`lishi murakkab masaladir. Mustahkamlik qiymati
2-3 ga teng zahira koeffitsiyenti bilan birga kamida 3,5 MPa bo`lishi kerak, deb 
taxmin qilindi. 
Sementning turli sharoitlarda ishlatilishi unga qo`yildigan hamma talabiga 
to`la javob bera olmaydi. Sement sanoati asosan 2 xil tamponaj ishlab chiqaradi. 
Uning bir turi “sovuq” quduqlarga, ikkinchi turi esa “issiq” quduqlar uchun 
mo`ljallangan. Bulardan tashqari, boshqa maxsus tamponaj sementlaar ishlab 
chiqarish usullari ham o`zlashtirilmoqda.
“Sovuq” va “issiq” quduqlar uchun mo`ljallangan sementlarga qo`yiladigan 
talablar juda jiddiy. Tamponaj sementlar ishlab chiqarish murakkabdir. “Sovuq” 
quduqlar uchun mo`ljallangan tamponaj sementlarda C
3
S va C
3
A minerallarining 
yig`indisi 60% ga teng, u portlandsementni o`ta mayda tuyush (solishtirma sirti 
300-350 m
2
/kg ga tenglanguncha) orqali olinadi.
Undagi gips miqdori 3%, “issiq” quduqlar uchun mo`ljallangan tamponaj 
sementning tishlashish muddatini sekinlatish uchun unga kam alyuminatli 
portlandsement qo`shiladi. Bunday sement taxminan 75
o
C issiqlikda ishlatiladi.