O'zbekistonda sement sanqati

3. Kislotaga chidamli sement. 
 
Kislotaga chidamli sement, kremli ftorli natriy (Na
2
SiF
6
) va kvars qumni 
birgalik juda maydalab tuyib olinadi. Sementni qotirish uchun suv emas, balki 
eruvchan shisha ishlatiladi.
Kislotaga chidamli sement kvarsli, marshalitli, diabazli, andezitli turlarga 
bo`linadi. Kislotaga chidamli sementdan beton tayyorlashda 8- jadvalda berilgan 
ko`rsatkichlardan foydalanish mumkin.
 

---

70 
8- jadval. 
Kislotaga chidamli sementlar tarkibi. 
 
Kukun 
to`ldirgichning 
turlari 
Sement miqdori, % 
Bog`lovchi suyuq shisha
kukun 
to`ldirgich 
kremniy 
ftorli
modul
solishtirma 
og`irlik, 
kg/m
2
miqdori, % 
(kukun 
to`ldirgichga 
nisbatan)
Diabazli 
Kvarsli 
Marshalitli 
Artik tufi
95 
96 
94 
96 
5 
4 
6 
4 
2,25 
3,5 
2,6 
2,8 
1500 
1300 
1450 
1380 
34 
33 
36 
35 
Eruvchan shisha-natriy silikat (Na
2
O • nSiO
2
) yoki kaliy silikat (K
2
O • SiO
2
) 
dan tashkil topgan, havoda qotadigan bog`lovchi eruvchan shisha maxsus 
xumdonlarda sodaaralashgan toza kvars qumni natriy sulfat yoki potash (K
2
CO
3
) 
bilan qorishtirib, 1300-1400
o
C haroratda pishirib olinadi. 
Yuqori haroratda erigan moddalar o`zaro quyidagicha reaksiyaga kirishadi: 
Na
2
CO
3
+ nSiO
2
 Na
2
O • nSiO
2
= CO
2
; 
K
2
CO
3
+ nSiO
2
 K
2
O • nSiO
2
= CO. 
Kislota chidamli sementlar qotishmalar, zamaskalar, tayyorlashda, kimyoviy 
uskunalarni qoplashda, devor, pollarni bo`yashda, kislotaga chidamli g`ishtlarni 
terishda va beton tayyorlashda keng qo`llaniladi.

---

71 
ADABIYOTLAR 
1.A.A. Paщenko, V.P. Serbin, E.A. Starcheskaya. Vyajuщie materialы. 
Kiev, Vыsshaya shkola, 1985. 
2. Yu.M. Butt, M.M. Sыchev, V.V. Timashev. Ximicheskaya texnologiya 
vyajuщix materialov. K., Vыsshaya shkola, 1980. 
3. X.Teylor. Ximiya цementa. M., Mir, 1996. 
4. A. V. Voljenskiy. Mineralьnыx vyajuщie veщestva. M., Stroyizdat, 1986, 
5. E. Qosimov, T. Otaqo`ziyev. Mineral bog`lovchilar va ulardan 
tayyorlanadigan buyumlar. T., O`qituvchi, 1984. 
6. T.A. Otaqo`ziyev, E.T. Otaqo`ziyev. Boglovchi moddalarning kimyoviy 
texnologiyasi. Cho`lpon nomidagi nashriyot-matbaa ijodiy uyi. Toshkent. 2005. 

---

72 
MUNDARIJA bet. 
1. Mavzu: Kirish. O'zbekistonda sement sanoati…………………....................3 
2. Mavzu: Gips texnologiaysi………………………………………….............10 
3. Mavzu: Fosfogipsning fizik- kimyoviy xossalari, undan qurilish
materiallari sanoatida foydalanish imkoniaytlari………………...................15
4. Mavzu: Ohak texnologiyasi……………………………………….... ............23 
5. Mavzu: Gidravlik bog`lovchi moddalar. …………………………................28
6. Mavzu: Portlandsement……………………………………………...............33 
7. Mavzu: Portlandsement texnologiaysi…………………………………….....46 
8. Mavzu: Portlandsementning qotish xossalari va ishlatilishi…………….......48 
9. Mavzu: Portlantsementning mustahkamligi………………………………....56 
10. Mavzu: Maxsus portlantsementlar……………………………………….....63