O‘zbekistonning eng yangi tarixi

xoli sona, haqqoniy, ilmiy yondashuv tamoyili muhim ahamiyat kasb
etadi. Xolislik, ilmiylik qoidasi tarixiy voqea, hodisalarni o‘rganayotgan da 
ular ga daxldor barcha faktlarning majmuyini birga olib tekshirish ni, aniq, 
haq qoniy dalillarga asoslanishni talab qiladi. Tari xiy hodi salarni bir butun 
holda o‘rganish darkor. Tor doirada to‘qil gan bir g‘oyani, uydirmani oq 
lashlozim bo‘lsa faktlar silsilasidan faqat ayrimlarini, mos keladigan 
larinigina tanlab olish «tajribasi» sir emas, albatta. Bu usulda chiqarilgan 
xulosa xolisona, haqqoniy bo‘lmay, u bir tomonlamalikka olib keladi. 
Mustaqillik tarixni xolisona yoritish imkoniyatini yaratdi. «O‘zbek olim 
larining kuch-
g‘ayratlari bilan tariximizning ko‘pdan ko‘p g‘o yat muhim 
sahifalari, eng avvalo, temuriylar davri, XIX asr oxiri 
– XX asr boshlari tarixi 
yangidan kashf etildi. Shuni 
esda tutish mu hi mki, o‘tmishimizni «oqlash» 
vazifalari umuman olganda bajarib bo‘li ndi; hozir esa asosiy vazifa tarixiy 
tahlilni ilmiy jihatdan xo lisona va halol amalga oshirishdan iboratdir» 
O‘zbekiston tarixi yoshlarga xalqimizning o‘tmishi, tarixi haqida bi lim ber 
ish bilan 
chegaralanib qolmaydi, u yoshlarni vatanparvar, ma’ na viy 
jihatdan komil inson etib shakllantirishga xizmat qiladi. Vatani miz tarixi 
«Har bir fuqaroni, jumladan, yoshlarimizni boy ma da niy merosimizni 
qadrlashga, uni ko‘z qorachig‘iday avaylabasrash ga, yurak-yurakdan if 
tixor qilishga o‘rgatadi. O‘zimizning boy o‘tmish merosimizdan madad va ib 
rat olishga imkon beradi. Odam lar qalbida ezgulik tuyg‘ularini uyg‘otib, bug 
ungi avlod kim larning avlodi, kimlarning zoti va vorislari ekanini anglashga 
undayd
i»4. Mustaqillik qo‘lga kiritilgach, Vatanimiz tarixida burilish palla si, 

---

4 Karimov I.A. Xavfsizlik va barqaror taraqqiyot yo‘lida. Asarlar to‘plami. 6-
jild.
– T.: «O‘zbekiston». 1998. 371-bet. 
ma’muriy-buyruqbozlik boshqaruviga asoslangan totalitar tuzumdan erkin, 
de mokratik tuzumga o‘tish davri boshlandi. O‘tish davrida eski ideal lar, 
g‘oya lar, odatdagi tafakkur va axloq me’yorlari o‘zgaradi, milliy qadriyatlar 
qayta baholanadi, muqobil nuqt
ayi nazarlar paydo bo‘ ladi, allaqachon 
unutilgan qarashlar qayta uyg‘o nadi, ziddiyatlar keskinlashadi. Vujudga 
kelgan murakkab sharoitda «birovlar tarixning borishini bilish mumkin 
emas», 
– deb talvasaga tushsa, boshqalar eskirgan, rad etilgan 
«haqiqat»g
a yopishib olib, tarix g‘il diragini orqa ga qaytarishni orzu qiladi, 
urinadi. Tarixiy tajriba va sa boq lar esa dunyoda nimalar o‘zgardi, nima 
uchun o‘zgardi, qanday qarash lar dan tezroq xalos bo‘lish kerak, degan 
savollarga javob topish ga, yangi jamiya
t qurishning muqobil yo‘llarini 
mushohada qi lib, eng to‘g‘risini topishga, xatoga yo‘l qo‘ymaslikka 
undaydi. Bun da tarix to‘g‘ri yo‘lni ko‘rsatuvchi kompas bo‘lib xizmat qiladi. 
Davlat mustaqilligini o‘z qo‘liga olgan ozod, hur O‘zbekistonda Va tan, istiq 
lol taqdiri bugungi baxtli avlodlar qo‘lida. Mustaqillikni asrab-avaylash, 
mustahkamlash, mamlakatimizni keyingi avlodlarga yana da qudratli, obod, 
ijtimoiy-iqtisodiy jihatdan rivojlangan holda yetka zish zamonamizning dol 
zarb vazifasiga, talabiga aylan
di. Bu mas’uliyatli, ayni paytda, sharafli vazi 
faning qay darajada ado etilishi bugun gi avlodlarga, xususan, yoshlarga, 
ularning ma’naviy barkamol ligiga bog‘liq. «Biron bir jamiyat, – deb ta’ 
kidlaydi Prezident Islom Karimov, 
– ma’naviy imkoniyatlarini, odamlar ongi 
da ma’naviy va axloqiy qadriyatlarni rivojlantirmay hamda mus 
tahkamlamay turib o‘z istiqbolini tasavvur eta olmaydi»5. Har qanday 
jamiyat taraqqiyotining asosiy kuchi ma’naviyat va ma’ rifatdir. Ma’naviy 
barkamollikni tarbiyalashda Vatan tarixi mu him omil hisoblanadi. 
«Ma’naviyat, – deb yozadi Islom Karimov, – o‘z xalqi ning tarixini, uning 
madaniyati va vazifalarini chuqur bilish va tu shu nib yetishga suyan 
gandagina qudratli kuchga aylanadi»6, «… tug‘ilib o‘sgan yurtida o‘zini 
boshqalarda
n kam sezmay, boshini ba land ko‘tarib yurishi uchun insonga, 
albatta, tarixiy xotira kerak… Tarixiy xotirasi bor inson – irodali inson»7. 
5 Karimov I.A. O‘zbekiston XXI asr bo‘sag‘asida: xavfsizlikka tahdid, 
barqarorlik shartlari va taraqqiyot kafolatlari. 
– T.: «O‘zbekiston». 1997. 
137-
bet. Asarlar to‘plami. 6-jild. 127-bet. 6 Karimov I.A. O‘zbekistonning o‘z 
istiqlol va taraqqiyot yo‘li. 1-jild. 80-bet. 7 Karimov I.A. Tarixiy xotirasiz 
kelajak yo‘q. – T.: «Sharq». 1998. 8–9-betlar. Asarlar to‘plami. 7-jild. 136–
137-
betlar.Insonda tarixiy xotira o‘z Vatani tarixini, o‘z xalqi, ajdodlari tari 
xini bilish orqali shakllanadi. Yaqin o‘tmishda mustamlakachilar, totalitar 
tuzum muta saddilari ko‘pgina xalqlarni, jumladan, o‘zbek xalqini o‘z ta rixi 
dan judo qilish, ularni o‘z o‘tmishiga loqaydlik bilan qa ray di gan, nasl-
nasabini eslolmaydigan manqurtlarga aylantirish siyo satini yuritdi, 

---

amaliyotda esa xalqimiz tashqi dunyodan butunlay uzib qo‘ yil di, uning bir 
necha ming yillik boy tarixi soxtalashtirildi, uni yoshlarga o‘qitish va 
o‘rgatishga izn berilmadi. Mustaqillik sharofati bilan Vatanimiz tarixi o‘z 
o‘rnini topdi, bar cha o‘q uv maskanlarida talaba-o‘quvchilarga Vatan 
tarixini o‘qitish dav lat siyosati darajasiga ko‘tarildi, Vatan tarixini o‘qitish 
yo‘lga qo‘yildi. Vatanimiz tarixi millatning, yoshlarning haqiqiy tarbiyachisiga 
aylanmoqda. Bu borada Prezident Islom Karimovning «o‘zlikni ang lash 
tarixni bilishdan boshlanadi», «Inson uchun tarixdan judo bo‘lish – 
hayotdan judo bo‘lish demakdir!» degan hikmatli so‘zlari va ko‘r sat ma lari 
dasturi amal bo‘lib xizmat qilmoqda. Tarix fani olam yagona va yaxlit, 
O‘zbekiston uning ajralmas bir qismi, olamda sodir bo‘ladigan voqea, 
hodisalar umumiy va o‘zaro bog‘ la nishda, uzluksiz harakatda ekanligi 
xususida to‘g‘ri tasavvur, tushun cha larni shakl lantiradi. O‘z o‘tmishini, 
ajdodlari tarixini yaxshi bilgan insonning iro dasi kuch li bo‘ ladi, uni har xil 
aqidalar girdobiga tushishdan saqlaydi. O‘t mishni bil gan, tarix saboqlarini 
anglab yetgan inson hozirgizamonni yaxshi tush unadi, kelajakni to‘g‘ri 
tasavvur etadi.Muxtasar qilib aytganda, Vatan tarixi talabalarda xalqning 
o‘tmishi, ho zirgi zamoni va kelajagi yagona tarixiy jarayon degan tu shun 
chani shakllantiradi. Bu, o‘z navbatida, yoshlarni tarixiy jarayon larning 
oddiy kuzatuvchisi bo‘lib qolishdan saqlaydi, ularni olg‘a intilishga, 
taraqqiyotga ko‘maklashishga undaydi. O‘zbekiston tarixi talabalarga 
bugungi kunda mam la kati mizda amalga oshiralayotgan demokratik 
islohotlarning mohi yati va natijalarini milliy, huquqiy davlatchilikni barpo 
etish, de mo k ratik-
fuqarolik jamiyatini qurish, ijtimoiy yo‘naltirilgan bozor 
iqti so diyot
i ni shakllantirish jarayonlarini o‘rgatadi. Bu, o‘z navbatida, 
yoshlarda ilmiy dunyoqarashni, siyosiy madaniyatni tarbiyalaydi, ja mi yatda 
o‘z o‘r nini to‘g‘ri belgilashga ko‘maklashadi.Xalqimiz ning buyukligi, kuchi 
uning boy ma’naviy merosga ega ekanligi bilan belgilanadi. Xalqimizning 
ma’naviy poydevori juda qadi miy va mustahkam. Ajdodlarimiz yetishtirib 
bergan yuzlab jahonga mashhur olim-
u ulamolar, me’mor-u binokorlar, 
naqqosh lar, zargarlar, hunarmandlar, davlat arboblari, xalq qahramonlari 
hayoti, 
dunyoda birinchilar qatorida bunyod etilgan ilm va ta’lim mas kanlari 
faoliyati talaba-
o‘quvchilar uchun katta ibrat maktabi, tarix sabog‘idir. 
Kelajak sari intilayotgan yoshlar uchun bu boy ma’na viy meros mustahkam 
tayanchdir. Uning zaminida tinimsiz va ma shaq qatli mehnat, har qanday 
to‘siqlarni yengish, ilmga va ziyo ga in ti lish kabi xislatlar yotadi. Bunday 
xislatlar Vatan tarixini o‘qitish or qali yoshlarga singdiriladi. Vatan tarixi 
xalqimizning asrlar davomida ko‘pgina xalq, elatlar bi lan ahil, hamjihat 
bo‘lib yashaganligidan, yurtimizda turli diniy e’tiqodlar erkinligi va inoqligi 
bo‘lganligidan guvohlik beradi. Bu mustaqil O‘zbekistonda yashovchi turli 
dinlarga e’tiqod qiluvchi 120 dan ortiq millat va elatlar o‘rtasida tinchlik, 
milliy totuvlik, birodar likni yanada mustahkamlashga xizmat qiluvchi tarixiy 
saboqdir. Kelajagi buyuk davlat qurayotgan bugungi avlodlar uchun o‘z bek 
xalq davlat chiligi tarixi, ming yillar davomida shakllanib, takomillashib kel 
gan siyosiy-huquqiy institutlar, qonun-
qoidalar tajribasi O‘zbe kiston 

---

mustaqilligini yanada mustahkamlash, huquqiy davlat, demok ratik jamiyat 
qurishda mustahkam tayanch va madadkordir. Tarixiy xotira, ajdodlarimiz 
qoldirgan boy ma’naviy merosni egal lash talabalarda halollik, odillik, 
rostgo‘ylik, mehr-oqibat, mehnat sevarlik, ilmga intilish kabi insoniy 
fazilatlarni shakl lan tirish ga ko‘ma klashadi. Vatan tarixi yoshlarda 
jamiyatda ertaroq mustaqil faoliyat yuritish, o‘z qo biliya tini to‘laroq ochish 
va hayotga tatbiq etish sifatlarini shakl lan tiradi, Vatan, xalq taqdiri uchun 
mas’uliyatni o‘z zimmasiga olish kabi yuksak ma’ naviy burchni tarbiyalaydi, 
milliy g‘oya bilan qurollantiradi. Shu bois, Vatan tarixini har tomonlama, 
chuqur o‘rga nish muhim aha miyatga molik vazifadir. Mamlakati miz da 
mus taqillik sharofati tu
fay li bog‘ chalardan tortib oliy o‘quv yurtlariga cha 
bo‘lgan ta’lim-tar biya tizimlarida O‘zbe kiston tarixi fanini o‘qitishga davlat 
siyosati daraja siga ko‘tarilgan vazi fa sifatida katta e’tibor berilmoqda, 
g‘amxo‘rlik qilinmoqda. «Tarix mil latning haqiqiy tarbiyachisiga aylanib 
bormoqda. Buyuk aj dodlarimizningishlari va jasoratlari tarix iy xotiramizni 
jonlantirib, yangi fuqa rolik ongini shakllan tirmoqda. Axloqiy tarbiya va ibrat 
manbayiga aylanmoqda» 
3. »3. Tarixni o‘rganishda