O‘zbekistonning eng yangi tarixi
Yüklə 0,62 Mb. Pdf görüntüsü
|
|
tarixiylik tamoyili
muhim ahamiyatga ega. Tarixiy lik qo i dasi voqea, hodisalarni o‘z davrining aniq tarixiy sharoiti dan, o‘sha davr muhit idan, tarixiy rivojlanish jarayonidan kelib chiq qan holda o‘rganishni ta qozo etadi. Har bir voqea, hodisani bosh qa voqealar, hodisa lar bilan bog‘ lab o‘rgangandagina mazkur vo qea-hodi saning umumiy tarixiy jarayondagi o‘rnini to‘g‘ri aniqlash, bel gi lash mumkin bo‘ladi. Har bir voqea, hodisaga umumiy tarixiy ja rayon ning bir qismi, deb qaramoq zarur. Har bir hodisa, jarayon qanday tarixiy muhitda, nima uchun ay nan shu paytda, shu shaklda sodir bo‘lganligini, bu hodisa o‘z taraq qiyotida qanday aso siy bosqichlarni bosib o‘tganligini, keyinchalik u qan day bo‘lib qolgan ligini bilish tarixiylik qoidasining talabidir. Ma sa lan, bironta davlat fao liyatiga tarixiylik nuqtayi nazaridan turib baho bermoqchi bo‘lsak, u birin chidan, qachon, qanday tarixiy sharo itda paydo bo‘ldi, ikkinchidan, u o‘z ta raq qiyotida qanday bosqich lar ni bosib o‘tdi, uchinchidan, uning tarixiy o‘rni, mavqeyi qanday, degan savollarga aniq javob berish zarur bo‘ladi. Tarixiylik tamoyili xalq o‘tmishini yagona tabiiy- tarixiy jara yon deb, o‘tmish hozirgi zamonni tayyorlaydi, hozirgi zamon kela jak ni yara ta di, deb qa raydi. Insoniyat ana shunday umumiy yo‘ldan borayot gan ekan, istiqbolda porloq hayot, farovon turmush qur moq chi bo‘l gan avlod tarix fani orqali o‘tmishni, ajdod larimiz ning tarixiy taj riba sini yaxshi bilmog‘i lozim. O‘t mishni, ajdodlarimiz ta rixi ni qan chalik yaxshi bilsak, anglab yetsak, hozirgi za monni shun chalik mu kam mal tushunamiz, kelajakni to‘g‘ri tasav vur etamiz, ta raq qiyot ning muqobil yo‘llaridan ma’qulini tanlay ola rniz. Insoniyat taraqqiyotining ma’lum bosqichida xususiy mulkchilik ke lib chiqa di va urug‘chilik tuzumi yemirilib, urug‘ jamoalari turli ijti moiy tabaqalarga bo‘linadi. Shu davrdan e’tiboran tarixiy 3 Karimov I.A. O‘zbekiston XXI asr bo‘sag‘asida: xavfsizlikka tahdid, barqarorlik shartlari va taraqqiyot kafolatlari. – T.: «O‘zbekiston». 1997. 141- bet; Asarlar to‘plami. 6-jild. 128-bet. voqea va hodisalar ana shu tabaqalarning manfaati bilan bog‘liq holda ke cha digan, har bir ijtimoiy ta baqa o‘z manfaati nuqtayi nazaridan ha ra kat qiladigan, ayrim hollarda ular ning siyosiy, iqtisodiy manfaati to‘q nashadigan, qo‘zg‘olonlar ko‘tariladigan bo‘Iib qoladi. 4. Tarix taʼlimining uzviyligi va uzluksizligi tamoyili tarix oʼquv fani mazmunining uzviyligini oʼrnatishda muhim oʼrin tutadi. Bu tamoyil didaktikaning muhim tamoyili– oddiydan murakkabga, nomaʼlumdan maʼlumga qarab borishda va oldingi oʼzlashtirilgan bilimlarga tayangan holda keyingilarini oʼzlashtirishga tayyorlash omili sifatida kirish, umumlashtiruvchitakrorlash darslarini oʼtkazishga masʼuliyatni oshiradi. U DTS, oʼquv rejalari, dasturlar, darsliklarda materiallarning bir-biri bilan mantiqiy bogʼliq boʼlishini, taʼlimning har bir bosqichida maʼlum darajada bilim koʼnikma va malakalarni shakllantirishni talab qiladi hamda yoshlar tarixiy ongining shakllanishiga muvofiq tarzda fan yutuqlarini oʼzlashtirib borishni taʼminlaydi. Maʼlumki, umumiy oʼrta taʼlim maktablarida har bir davr tarixi bir marta oʼqitilib, yuqori bosqichlarda takrorlanmaydi. Bundan mustasno holda 5-sinf tarixdan hikoyalar kursida esa qadimgi davrdan hozirgi kungacha boʼlgan muhim tarixiy voqealar fan asoslari sifatida emas, balki epizodik (voqeaband) hikoyalar tarzida oʼrganilishi sababli undagi mavzular xronologik izchillikka uncha asoslanmaydi. Umuman, tarixiy materialni xronologik izchillikda bayon qilinishi oʼquvchilar tarixiy bilimlarini tizimlashtirib, uning uzviyligini taʼminlash bilan birga yangi tarixiy faktlarni yaxshiroq oʼzlashtirishga xizmat qiladi. Shuningdek, tarixiy jarayondagi yangi faktning oʼrnini aniqlashga, uni tarix bilimlari tizimiga kiritishga yordam beradi. Bu tamoyil ikkita tarix kursini oʼzaro aloqadorlikda oʼrganishda tarixiy materiallar bir-birini takrorlamagan holda, bir-birini toʼldirishini nazarda tutadi. 2.mavzu 1. |