O`zbekstan respublikasi xaliq bilimlendiriw wa`zirligi a`jiniyaz atindag`i no`kis ma`mleketlik pedagogikaliq instituti «Pedagogika» fakul`teti
Yüklə 321,98 Kb.
|
|
Jek ko`riwshilik siyaqli emotsional jag`day ob`ektti joq etiw yamasa oni o`zgertiw za`ru`rligin bastan
keshiriw menen baylanisli jag`day, bul adam sanasinda bahali a`hmiyetli, normal ha`m usi normalliliq foninda qa`siyetsiz-kemshilikli keskin kelispew aqibeti. Materialliq predmetler de, sotsialliq ha`reketler de, basqa adamlardin` ha`reketleri de jek ko`riwshilik payda etiwi mu`mkin. Jek ko`riwshilik ashiw siyaqli, o`zine qaratiliwi da mu`mkin, bunda o`zin bahalaw pa`seyedi ha`m o`zin ayiplaw payda boladi. Jerkeniw adamg`a o`zin jaman ko`rip atirg`an adamnan ku`shlirek, aqilliraq, qanday da bir qatnasta jaqsiraq seziniw kerek bolg`an jag`daylar menen baylanisli. Jerkeniw-basqa adam, topar yamasa predmetlerden u`stinligi olardi bahasizlandiriw sezimi. Jerkeniwshi adam shetlenedi, o`zi ha`m basqalar arasinda araliq payda etedi. Jerkeniw, ashiw ha`m jek ko`riw siyaqli qaysi bir ma`niste dushpanliliq sezimi esaplanadi. Adam o`zi jaman ko`rgen na`rsege dushpanlarday qaraydi. Qorqiw emotsiyalardin` ishindegi en` ku`shli ha`m qa`wiplisi. Qa`wip haqqinda xabar beriwshi waqiya, sha`rt yamasa jag`day qorqiw sebebi boliwi mu`mkin. Qorqiw u`lken ku`sh emotsiyasi esaplanadi, ol sub`ekttin` sanasina ha`m minez-qulqina ku`shli ta`sir ko`rsetedi. Qorqiw baxitsizliq, isenimsizlik, toliq qorg`aniwsizliqti aldin ala seziw sipatinda bastan keshiriledi. Adam o`zine qa`wipti sezedi. Qorqiw jag`imsiz sezimnen za`rresi ushiwg`a shekem boliwi mu`mkin. Qorqiw seziminin` rawajlaniwinda kishken waqtindag`i ta`rbiya u`lken rol` atqaradi. Gumanistik ta`rbiya qorqiwdi bastan keshiriwdi joqqa shig`aradi, ata-analar balasin qorqitiwdan tiyip oni qa`wiplerden qorqpawg`a u`yretedi. Qatal, normativ ta`rbiyada ata-ana balag`a o`znin` normalrdi buziw aldindag`i qorqinishin o`tkeredi, qorqiwdin` ziyanlilig`i jiyi ata-analar ta`repinen pa`seytirilip jiberiledi ha`m olar bile tura balani qorqitadi. Uyat emotsiya sipatinda adamdi sonday jag`dayg`a saladi, ol o`zin kishkene, a`zzi, sharasiz, emotsional qapa, hesh na`rsege jaramsizday sezedi. Uyaliw waqtinsha, logikaliq ha`m na`tiyjeli oylaw u`qibinan ayiradi, ayirim jag`daylarda-jen`iliw, sa`tsizlik sezimin payda etedi. Uyaliw o`z-o`zin`e jek ko`riw payda etiwi mu`mkin. Insannin` normal qa`lewleri uyaliw payda etiwshi jag`dayg`a tu`speydi yamasa qorqinishsiz ta`wbe etiwge uqipliliq, ku`shli, erikli shaxstin` rawajlaniwinda a`hmiyetli sha`rt esaplanadi. Ayip naduris ha`reket islegende payda boladi. A`dette adamlar qag`iydani buzip ha`m o`z jeke pikirler shegarasin basip o`tkenligin an`lag`anda ayipli sezedi. Olar o`z moynina juwapkershilikti aliwdan bas tartqanda da ayip sezedi. Ayip a`dette adam o`z ha`reketin o`zi ayiplag`anda, basqalardin` bug`an qanday qatnasta bolg`aninan biyg`a`rez ju`z beredi. Ayip sezimi o`kiniw, o`zin o`zi ayiplaw ha`m o`z bahasin pa`seytiw siyaqli reaktsiyalardi payda etedi. Ayip adam o`zinin` jeke juwapkershiligin sezgen jag`dayda payda boladi. Ayipti bastan keshiriw, Men qa`telestim, basqalarg`a yamasa o`zime qarata nahaq boldim degen qiynawshi sezimnen 40
rawajlaniw psixologiyaliq jetiliskenlikke ta`sir etedi. Ha`r qiyli adamlarda emotsiya ha`m sezimler ha`r qiyli a`hmiyetke iye. Emotsionalliq adam temperamentinin` bir ta`repin quraydi. Yag`niy belgili bir mo`lsherde tuwma ha`m na`sillik negizi menen belgilenedi. Yüklə 321,98 Kb. Dostları ilə paylaş:
|