P. Mirxamidova, A. H. Vaxobov, Q. Davranov, G. S. Tursunboeva

25-rasm. Bakterium 
koli
. 
Ichak 
tayoqchasi 
(Bacterium 
coli)geterofermentativ bijg‘ish jarayonida ishtirok etadi (25-rasm). 
Ba’zi vaqtlarda sut-kislotali bijg‘ish jarayonida hosil bo‘ladigan mahsulotlar, 
bakteriya va achitqilarning ishtirokida hosil bo‘ladi. Bunday mahsulotlar tarkibida 
sut kislotadan tashqari spirt ham hosil bo‘ladi, bunday mahsulotlarga qimiz va 
kefir misol bo‘ladi. Kefir olish uchun tomizg‘i sifatida kefir “donalari” qo‘shiladi, 
bular tarkibida bakteriyalardan tashqari achitqilar ham bo‘ladi. 1866 yilda vrach 
Djogi kefir “donachalari” tarkibida bakterium kavkazikum, streptokokkus laktis va 
achitqi zamburug‘lari borligini birinchi bo‘lib aniqlagan.
Qimiz tarkibida 2% spirt bo‘ladi. Qimiz tayyorlash uchun biya suti alohida 
tomizg‘i (“kor”, “qatiq”) bilan achitiladi. Tomizg‘ida sut kislota hosil qiluvchi 
bakteriyalar va achitqi zamburug‘lari bo‘ladi. Boshqa ichimliklar – kuranga, 
matsun kabi ichimliklar ham sutdan, shunday yo‘l bilan tayyorlanadi (Karam va 
bodring tuzlashda osh tuzidan qo‘shiladi). 
Silos tayyorlash
.
Sut kislotali bijg‘ish jarayoniga asoslangan holda chorva 
mollari uchun sifatli silos tayyorlanadi. Yem xashakni siloslashda tipik va tipik 
bo‘lmagan sut kislotali bijg‘ish jarayoniga asoslaniladi. Bunda sut kislotadan 
tashqari sirka kislotasi hamda spirt hosil bo‘ladi. Sut kislotasi hosil qiluvchi 
bakteriyalar ko‘payishi uchun muhit anaerob bo‘lishi zarur, ho‘l silos vaznining 
1,5-2% miqdorida kislota to‘planadi va chirituvchi bakteriyalar rivojlanishini 
cheklab ko‘yadi. Siloslash uchun tarkibida shakar ko‘p bo‘lgan o‘simliklar 
ishlatiladi. 
3-jadva
l 
Siloslash uchun ishlatiladigan o‘simliklar va ular
tarkibidagi shakar miqdori 
(A. A. Zubrilin, Ye. N. Mishustin, V. A. Xarchenkolar ma’lumoti) 

---

 65 
O‘simliklarning 
gruppalarga bo‘linishi 
O‘simliklar 
Shakar miqdori, 
quruq 
moddaga 
nisbatan, (%) 
Haqiqiy 
shakar 
miqdori 
(quruq 
moddaga 
nisbatan, %) 
Yaxshi siloslanadigan 
o‘simliklar 
Makkajo‘xori
Jo‘xori
Topinambur
Kungaboqar
3,4-5,4 
5,0 
4,0-9,4 
10,3-12,2 
12,0-13,8 
15,6-17,8 
19,1-23,5 
14,3-14,8 
Qiyin 
siloslanadigan 
o‘simliklar 
No‘xat 
Qashqarbeda
Vika 
Sebarga
8,1 
5,8-6,16 
4,3- 5,2 
4,5 
9,6 
6,4-6,7 
5,7-6,6 
5,7 
Siloslanmaydigan 
o‘simliklar 
Beda
Soya
Kartoshka
palagi
5,5 
4,7-6,0 
3,6 
3,9 
3,3-4,4 
2,5 
Savollar.
1. Spirtli bijg‘ish jarayonida qaysi mikroorganizm ishtirok etadi? 
2. Spirtli bijg‘ish jarayoni ximizmi qaysi omillarni o‘rganadi? 
3. Bijg‘ish jarayoni bilan nafas olish jarayonining uzviyligini tushuntiring. 
4. Spirtli bijg‘ish jarayonining ahamiyatini tushuntiring. 
5. Sut-kislotali bijg‘ishda ishtirok etadigan mikroorganizmlar va ularning 
guruhlarini aytib bering. 
6. Sut-kislotali bijg‘ishning gomofermentativ va geterofermentativ hollarda 
borishini sabablarini izohlang. 
7. Moy kislotali, pektinli moddalar va sellyulozaning bijg‘ish jarayonlari