Sevda Khalilova
Stylistic peculiarities of antonyms
Summary
The article studies questions of use of antonyms in literary and publicistic
styles, ways of emergence of such stylistic figures as antithesis and its various
types, as well as oxymoron and chiasmus are analyze. The role of stylistic figures in
organization of a text is specified on the base of materials of Azerbaijani and
English languages. It was revealed during the research that use of antonyms reveals
the essence of contrast ratios between objectives and phenomena. Opposition of
words that constituents antonymous pair gives opportunity for deeper penetration
into the inner world of the heroes, provide emotional expressiveness, significance
and imagery of a speech.
Rəyçi: Faidə İsayeva
filologiya elmləri namizədi
Filologiya məsələləri – №3, 2014
81
GÜLNAR BƏŞİROVA
Azərbaycan Dövlət Dəniz Akademiyası
E-mail:akademiya@adda.edu.az
AZƏRBAYCANDA İLK DƏNİZÇİLİK TERMİNLƏRİ LÜĞƏTİ
Açar sözlər: beynəlxalq ticarət mübadiləsi, ilk lüğət, beynəlxalq kod, terminoloji
anlam, sözün qarşılığı.
Ключевые слова: международное торговое соглашение, первый словарь,
международный код, терминологическое понятие, эквивалент слова.
Key words: international trade agreement, the first dictionary, international code,
notion of terminology, equivalent of the word.
Hər hansı elm və texnikanın, müəyyən sahələrin ümumi mənzərəsi onun söz-
ləri, terminləri ilə də müəyyənləşir. Həmin sahə üzə əldə edilmiş təcrübə də söz və
terminlərin toplandığı vəsaitlərlə öyrənilə bilir. Mühüm sahələrdən biri kimi
dənizçilik cəmiyyətin həyatında, dövlətlərarası münasibətlərin qurulmasında,
beynəlxalq ticarət mübadilələrinin aparılmasında və s. böyük rol oynayır. Bu gün
beynəlxalq ticarət dənizçiliyi öz inkişafının yuxarı pilləsindədir. Ona görə də dəniz
nəqliyyatının kommersiya baxımından istismarı ilə əlaqədar meydaqna çıxan
terminoloji vahidlərin müstəqil dillərdə dəqiq, aydın və konkret anlayış-mənaları
müəyyənləşdirilməlidir.
Bunun müqabilində ölkəmiz müstəqil bir dövlət olaraq ticarət gəmiçiliyi üzrə
beynəlxalq konvensiyalara qoşulur, dəniz nəqliyyatı sahəsində müxtəlif xarici
ölkələrlə əlaqələr qurur, sazişlər imzalayır, həmçinin də dəniz nəqliyyat donanma-
sının müasir tələblərə uyğun yeniləşdirilməsi , beynəlxalq dəniz dilinə-ingilis dilinə
daha yaxından bələd olma yolarını arayıb-axtarır.
Lüğət hər bir xalqın milli mədəni-məişət xüsusiyyətlərini yaşadır, ictimai tə-
ləblərinə cavab verir, dillərin qarşılıqlı əlaqəsinə təsir edir (1: 239).
Azərbaycan dilində dənizçilik sahəsində termin yaratmaq təşəbbüsü 40-cı
illərdən başlanır. Ayrıca Azərbaycanda dənizçilik terminləri lüğəti ilk dəfə 1942-ci
ildə nəşr edilmişdir. (2).
Bu lüğətin tərtibçisi Q.G.Güldür. Redaktoru M.Babayevdir. Həmin lüğət
SSRİ Elmlər Akademiyası Azərbaycan filialı Nizami adına Ədəbiyyat və Dil
İnstitutunun «terminoloji lüğətlər» seriyasındadır.
Həmin terminlər lüğəti dənizçilikdə işlənən əsas 2340 termini əhatə edir;
bununla yanaşı, izahı çətin olan 50-yə qədər termin və terminoloji birləşmə üçün
kitabın içində şəkilllər də verilmişdir. Lüğətin sonunda takelaj və gəminin digər
mühüm hissələrini göstərən, nömrələri ilə altında hissələrinin adları yazılmış on
böyük şəkil də əlavə olunmuşdur.
Dənizçiliyin mühüm bir iqtisadi sahə kimi özünəməxsus anlayış və terminləri
mövcuddur.
Azərbaycanca terminlərin qarşılığı olan rusca termini və ya onun izahını asan-
lıqla tapmaq məqsədilə lüğətin sonunda reyestr də verilmişdir. Məs.: azərbaycanca
«DORUN BAŞLIĞI» termininin rusca müqabilini axtardıqda reyestrə bu terminin
yanında yazılmış 809 nömrə vasitəsilə mətndə həmin terminin rus dilindəki qarşılığı
Filologiya məsələləri – №3, 2014
82
«KLOTİK» sözü və ya Azərbaycan dilində «HÖRÜK» terminini axtardıqda 1680
nömrə vasitəsilə həmin terminin ruscası «RKADKA» sözü tapılır.
Lüğət dil mənsubluğuna görə ikidillidir. Lüğət məqaləsinin solunda rus
dilində, sonra onun tərcüməsi kimi azərbaycancası verilmişdir. Məs.:
29. Admiral-admiral. Hərbi- dəniz flotlarında baş rütbə (s.5).
863.Kompas-kompas. Gəminin açıq dənizə müəyyən istiqamətdə getməsi
üçün işlənən pribor (şəkil 17) (s.27).
Lüğətdə beynəlxalq kodla bağlı siqnal işarələrini ifadə edən hərflər
verilmişdir. Məs.:
1.A- Beynəlxalq koda görə «Sürətimi sınayıram» ifadəsini bildirən birbayraqlı
siqnal (s.5); 74.
74.B. Beynəlxalq koda görə, «Mən partlayıcı şey yükləyirəm və ya
boşaldıram» ifadəsini bildirən birbayraqlı siqnal. (s.7); 323.
323. 323. V.- beynəlxalq koda görə, «bəli» ifadəsini bildirən birbayraqlı
siqnal. (s.13);
1425. P- Beynəlxalq koda görə «Suya adam düşmüşdür» mənasını bildirən
birbayraqlı siqnal (s.40).
Beləliklə, hər bir hərf bir beynəlxalq kodu ifadə edir. Hər kodun öz mənası,
simvolu göstərilir.
Lüğət dənizçiliyə aid ilk terminoloji lüğətdir. Konkret izahlar bu lüğətin əsas
keyfiyyətlərindən biridir.
Lüğətdə omonim dənizçilik terminlərinə də müəyyən yer ayrılmışdır. Məs.:
97. Bakştak 1-bakştak. Ranqoutu, şluypka asılan tirləri və sairəni yandan bərkidən
tros və ya zəncir.
98. Bakştak2- bakştar (səmt). Küləyə nisbətən gəminin diametral müstəvisi
ilə 90 dərəcədən böyük və 180 dərəcədən kiçik bucaq əmələ gətirən kurs (s.7);
993. Lava1-Çayda üzən böyük buz parçası. 994. Lava2-sal. Sahilə bərkibilmiş
sal (s.30).
Lüğətdə rus dilindən verilmiş terminlərin bir çoxu həm olduğu kimi verilmiş,
həm də onun mənası açıqlanmışdır. Məs.:
2290. Şturtros-şturtros. Sükan çarxını sükan sektoru rumpeli ilə birləşdirən
tros (şturtros zəncir və dəmir ştanqlardan ibarət olur. Vəzifəsi sükanı döndərmək-
idarə etməkdir).
2291. Ştık-bolt- ştık-bolt. Yelkənin sahəsini azaltmaq lazım gəldikdə,
yelkənlərin yan şkatorinalarını çəkən nazik ip) (s.61).
Göründüyü kimi, həmin lüğət iki dilin-rus və Azərbaycan dillərinin dənizçilik
sahəsi ilə əlaqədar funksional asılılığı, xüsusən də iştirakçı dillərin terminoloji
leksikasını, sözün struktur-semantik təbəqəsini öyrənir. Rus dilinə məxsus dəniz-
çilik termini Azərbaycan dili vasitəsi ilə təsvir edilir. Rus dilindəki terminlər birinci,
onun milli dildəki qarşılığı ikinci verilir. Milli dilə məxsus dənizçilik termin və
terminoloji birləşmələri qısa və bütöv izahını tapır. Məsələn, qısa izah: 2300.
ekipaj-ekipaj. Gəmi heyəti (s.62).
Tam izah. Bu izah çox zaman möhtərizə içərisində də genişləndirilir: port-
port. Gəmilərin dayanması, yüklənib-boşaldılması, təmir və təchiz edilməsi üçün
küləkdən, dalğadan və mümkün qədər buz axınından daldalanmış yer (portlar hərbi
və ticarət portlarına ayrılır) (s.43).
Filologiya məsələləri – №3, 2014
83
Sözügedən lüğətdə həm ayrı-ayrı terminlər, həm də söz birləşməsi şəklində
olan terminlər öz əksini tapır. Bunlar əsasən tərcümə yolu ilə, eləcə də kalkalaşmış
şəkildə təqdim olunur. Bir çoxu mənbə dildə olduğu kimi milli dildə mənimsənilmiş
terminlərdir. Bir sıra hallarda qoşa söz şəklində olan dənizçilik terminləri ilə də
qarşılaşmaq olur.
Söz şəklində: 400. Vorot- dolamaçarx, vımpel- vımpel, kran-kran və s.
Söz birləşməsi şəklində: port voennıy-hərbi port, port nalivnoy- maye yük
portu və s.
Qoşa söz şəklində: kontr-admiral-kontr-admiral, kontr-bizan-kontr-bizan və s.
Lüğətdə əvvəlcə ümumişlək söz olan sonra əlavə məna qazanaraq yeni məna
kəsb etmiş vahidlərin terminoloji mənası göstərilir. Məs.: «yük» sözü «Dənizçilik
terminləri lüğəti»ndə ayrıca əks olunmayıb. Bu sözün ümumişlək mənası 1.Daşın-
maq, aparılmaq üçün hər cür şey, daşınmalı olan mal və s. Yükü boşaltmaq; Bu sö-
zün Azərbaycan dilinin izahlı lüğətində digər üç mənası da verilmişdir. İkinci məna
«Səliqə ilə üst-üstə yığılmış yorğan-döşək, xalça-palaz. Yük yeri; Həmin lüğətdə
«yük» sözünün metaforikləşmiş mənası belə göstərilmişdir: «Ağır vəzifə, məsuliy-
yətli iş, məsuliyyət. Mən bu yükü öhdəmə götürə bilmərəm. M.İbrahimov; Dör-
düncü məna fizika termini kimi şərh olunmuşdur. Hər hansı bir cisimdə olan
elektrikin miqdarı. Müsbət yük. (3: 572).
Qeyd edək ki, «yük» termininin dənizçilik sahəsi ilə bağlı terminoloji anlamı
izahlı lüğətdə verilməmişdir. Yəqin ki, lüğətin həcminin artıqlığı üçün bu yol
tutulmamışdır. Ya da həmin məna unudulmuşdur. İlk dənizçilik terminləri lüğətində
isə «yük» sözü ilə bağlı 15 dənizçilik terminoloji birləşməsinin rus dilindən
Azərbaycan dilinə tərcüməsi verilmişdir. Məs.:
482. Qruzovaya-vaterliniya - yük su xətti. Tam yüklü gəminin su səviyyəsinin
kəsdiyi xətt. 483. Qruzovaya kniqa - yük dəftəri. 484. Qruzovaə marka- yük
markası. Gəminin yük qaldırma qabiliyyətini göstərmək üçün burada çəkilən
nişanlar. 485. Qruzovmestimostğ sudna- gəminin yük tutumu. 486. Qruzovoy
kontrakt- yük kontraktı. Yük sahibi ilə gəmi sahibi arasında bağlanılan və gəmi ilə
daşınan yükün siyahısı olan sənəd. Və s. (s.18). Bundan əlavə, yük ambarının ağzı,
yük ambarı, yük qaldırma qabiliyyəti, qarışıq yüklər, kontraband yüklər, kütləvi
yüklər, duru yüklər, tez xarab olan yüklər qəbildən olan dənizçiliklə bağlı termin
birləşmələr də rus dilindən Azərbaycan dilinə tərcümə edilmişdir. (s. 18).
Bunlar əslində, rus dilindən kalka edilmişdir. Ümumiyətlə, kalka üsulu ilə
dənizçilik terminloji vahidlərinin formalaşması geniş müşahidə olunur. Yuxarıdakı
nümunələrdə də rus dilinin leksik-semantik modelinə uyğun qarşılıq dilin modelləri
üzrə qurulmuşdur. S.Sadıqova da bu xüsusda yazır ki, kalkalar başqa bir dilə məx-
sus sözlərin, yaxud söz birləşmələrinin tərkib hissələrini ana dilinin müvafiq sözləri
və söz birləşmələri ilə dəqiq tərcümə etmək üçün sözlərin modeli üzrə qurulmuş
sözlər, yaxud ifadələrdir» (4: 87).
Yuxarıda modelini verdiyimiz termin birləşmələr rus dilindəki «qruzovoy
lök», «qruzovoy tröm», «qruzopodcemnostğ», «qruzı qeneralğnıe», «qruzı
kontrabandnıe», «qruzı massovıe», «qruzı nasıpnıe», «qruzı skoroportəhiesə»
qarşılıbğı kimi səslənir.
Təhlil etdiyimiz lüğətdə 49 şəkil verilmişdir. Elə şəkillər vardır ki, onun his-
sələrinin adları da rəqəmlərlə göstərilmişdir. Məsələn, «trosı-troslar» məqaləsininin
Filologiya məsələləri – №3, 2014
84
illüstrativ görüntüsünü əks etdirən şəkil 36-da 4 hissədə- 1.Hörüklər, 2. Sapaqlar, 3.
Vişlər, 4.Tellər- göstərilmişdir. Bunlar da «troslar»a aid lüğət məqaləsinin termin
silsiləsidir (s. 54).
Əlavə verilmiş şəkillərinin də elmi-nəzəri əhəmiyyəti böyükdür. Məsələn,
«teploxod» şəklində (əlavə V) dənizçilik , yəni teploxodun, quruluşu, hissələri ilə
bağlı 65 terminin adı çəkilmişdir. Bu da həmin sahə ilə məşğul olan mütəxəssislərin
bilik dairəsinin daha da genişlənməsinə gətirib çıxarır.
Bəhs olunan lüğətdə terminin variantı da təqdim olunur. Məsələn, termini tam
anlamaq üçün onun mənbə dildəki variantı ilə yanaşı, Azərbaycan dilindəki məna
qarşılığı-variantı da verilmişdir: stapel-stapel. Gəmi qayrılan yer; starbort-starbort,
sağ tərəf və s. (s.50).
Lüğətin sonunda terminlərə aid ad göstəricilərinin əhəmiyyəti böyükdür.
Adın-terminin qarşısında kod nömrəsi onun tez axtarılıb tapılmasına və istifadəsinə
yardım göstərir. Məs.:
Açıq dəniz-1398, balıq gəmisi- 1932, 1751, zireh kəməri- 290 və s.
Nəticə olaraq göstərə bilərik ki, ilk lüğət kimi bunun məziyyətlərini və
qüsurlarını göstərmək əhəmiyyətli sayıla bilər. İlk təşəbbüs kimi bu lüğət sonrakı
dənizçilik terminlərinin tərtibi üçün də nümunə ola bilər. Hər şeydən öncə, iki dilin
dənizçilik sahəsini əhatə edən terminoloji potensialı aşkar olunur. Bununla belə,
lüğətdə bəzi leksikoloji və leksikoqrafik prinsiplər nəzərə alınmamışdır. Lüğətdə
yerləşdirilən dənizçilik terminoloji leksikasının tərtib prinsiplərini nəzərdən
keçirdikdə bu halı müşahidə etmək olur. Bu baxımdan terminoloji vahidlərin
semantikasının təyinolunma dərəcəsinə görə lüğət məqalələrində yerləşdirilməsi,
müxtəlif qrammatik işarələrdən, simvollardan, şəkillərdən sonra terminlərin
verilməsi daha münasib olardı.
Terminlərə xas olmayan çoxmənalılıq, sinonimlik, çoxkomponentlilik, qeyri-
dəqiqlik və s. mənfi hallara da bu lüğətdə təsadüf olunur. Amma bunlar həmin
lüğətin əhəmiyyətini əsla azaltmır.
Ədəbiyyat
1.Həsənov H.Ə. Müasir Azərbaycan dilinin leksikası. Bakı, «Maarif», 1988.
2.Dənizçilik terminləri lüğəti. Bakı, SSRİ EA AzF Nəşriyyatı, 1942.
3.Azərbaycan dilinin izahlı lüğəti. II cild, Bakı, Elm, 1980.
4.Sadıqova S.Müasir Azərbaycan ədəbi dilində termin yaradıcılığı prosesi. Bakı,
«Elm» nəşriyyatı, 2010.
Гюльнар Баширова
Первый словарь морских терминов в Азербайджане
Резюме
В статье говорится о достоинствах (преимуществах) «Словаря морских
терминов», впервые (1942) увидевшего свет в Азербайджане. В словаре охва-
чены 2340 терминов, используемых в мореходстве. Здесь на азербайджанском
языке даны не только термины, эквивалентные русским, а одновременно по
отдельности уделено место системе знаков и сигналов, выражающих
Filologiya məsələləri – №3, 2014
85
международный код. Несмотря на то, что это первый словарь, он отвечает
требованиям, предъявляемым к словарям. Рисунки, относящиеся к словарным
статьям, повышают наглядность, облегчают пользование словарём. Уместно
было бы отметить значение нового издания словаря.
Bashirova Gulnar
First dictionary of marine
terms in Azerbaijan
Summary
The article deals with the advantages of “Dictionary of marine terms”, which
was firstly prepared in Azerbaijan. The terms in the dictionary cover 2340 terms
used in navigation. Here not only terms are given in Azerbaijani equivalent ot
Russian ones, but at the same time a separate place is given to system of signs and
signals, expressing international code. Though it is the first dictionary, but it meets
the requirements given to the dictionaries. The drawings belonging to the dictionary
articles increase use of visual aids and makes easy use of dictionary. It would be
appropriate to mention the importance of new edition of the dictionary.
Rəyçi: Heybətov Qələmşah
filologiya elmləri namizədi, dost
Filologiya məsələləri – №3, 2014
86
M.SEYIDALIYEVA
AUL
mirakel84@mail.ru
GRAMMATIK IM DEUTSCHUNTERRICHT KOMMUNIKATIV UND
KREATIV
Açar sözlər: Qrammatika, mətn, cümlə, kommunikativ, kreativ
Ключевые слова: Грамматика, текст, предложение, коммуникативный,
креативный
Key words: Grammar, Text, sentence, communicative, creative
Hinter dem Begriff der kommunikativen Grammatik steht eine ganz
bestimmte sprachdidaktische Konzeption. Sie geht davon aus, dass die Menschen
insgemein nicht reden, um einfach und irgendwie miteinander zu reden, sondern
dass sie sich etwas mitteilen oder erfahren wollen, dass sie etwas präzisieren,
abschwächen, betonen wollen und vieles andere mehr. Das aber sind allesamt keine
grammatischen Kategorien, sondern Kategorien der Kommunikation: man
verständigt sich, weil man im Hinblick auf den/die anderen bestimmte Bedürfnisse
hat, und man spricht miteinander, weil man Bedürfnisse nur mit sprachlichen
Mitteln ausdrücken und letzten Endes erfüllen kann.
Linguistisch gesehen bildet die Grundlage für die kommunikative Grammatik
der pragmalinguistische Ansatz, der den Zweck, die Wirkung, den Ablauf und die
Struktur von Kommunikationsabläufen in die Betrachtung miteinbezieht.
Entsprechend werden auch viel mehr die linguistischen Disziplinen wie
Textlinguistik und kontrastive Linguistik miteinbezogen. Dabei aber darf nicht
vergessen werden, dass die sog. „Systemgrammatik“ ihren Platz im Unterricht
dadurch nicht verliert. Man kann sagen, dass jeder kommunikativen Kategorie
letzten Endes eine systemgrammatische Kategorie zugeordnet wird. Effekt eines
solchen Eindringens in die Sprachstruktur ist aber nicht nur, dass man am Ende alle
Begriffe und Regeln beherrscht, auf denen das Funktionieren einer Sprache
beruht ( also deren gesamte Systemgrammatik im gewohnten Sinn), sondern
die kommunikative Sprache verbindet die sprachliche Verständigung der Menschen
mit dem grammatischen Regelwerk und dem Begriffsystem. Die Systemgrammatik
kann als ein willkommenes Hilfsmittel zur besseren Beherrschung der Sprache
verstanden werden.
Hauptmerkmale der Vermittlung von kommunikativer Grammatik.
Ausgehend von den oben ausgeführten linguistischen, psycholinguistischen
und lernpsychologischen Überlegungen und Erwägungen kann man folgende
Hauptmerkmale der kommunikativen Grammatik skizzieren:
a) Einbeziehung von Texten: Äußerung und Text als Gegenstand der
Sprachbeschreibung. Zum Erfassen einer grammatischen Struktur in ihrer
kommunikativen Funktion reicht die Analyse auf der Wort- und Satzebene nicht
aus. Grundlage einer solchen Untersuchung müssen kontextbezogene Äußerungen
sein, aus denen Zweck und Aussageintention der verwendeten Grammatikstruktur
klar zu ersehen sind.
Filologiya məsələləri – №3, 2014
87
b) Einbeziehung der kontrastiven Linguistik – Berücksichtigung der
Muttersprache. Psycholinguistische Untersuchungen haben bestätigt, dass das
Erlernen einer Fremdsprache vor dem Hintergrund der Muttersprache erfolgt (vgl.
Voit/Martini 1993, 49). Entsprechend sollte der Grammatikunterricht auch auf
Lernstrategien zurückgreifen, die bereits beim Erlernen der Muttersprache
erfolgreich angewandt wurden.
c) Grammatik als Werkzeug sprachlichen Handelns
d.h. nicht nur die Vermittlung grammatischer Formen, sondern auch ihrer
kommunikativen Funktion.(vgl. Janíková/McGovern 2001, 36).
d) Lerner sprechen und handeln in einem sinnvollen Kontext als sie selbst und
nicht als Lehrwerkfiguren Nicht das Erlernen korrekter Formen ist das eigentliche
Ziel des Grammatikunterrichts, sondern „der intentions- und situationsadäquate
Gebrauch dieser Mittel durch den Lernenden“ (Goetze 1993, 4).
e) Zum Grammatiklernen motivieren
Es ist nötig motivierende und aktivierende Arbeitsmethoden, spielerische
Aktivitäten, induktive Grammatikvermittlung, authentische Texte und Kontexte
verwenden, die den Interessen und Bedürfnissen der Studenten entsprechen.
f) Lernstrategien im Unterrichtsprozess zum Thema machen Im Zusammen-
hang
mit kommunikativer Grammatik sind sowohl Sprachlern- als auch
Sprachgebrauchsstrategien nötig. Zur Gruppe der Sprachlernstrategien kann man
z.B. die Ableitung einer Grammatikregel aus Beispielen oder das Anwenden einer
Grammatikregel in Übungen zuordnen. Zu den Sprachgebrauchsstrategien gehören
vor allem „die so genannten Kompensationsstrategien, die zum Ziel haben, ein
Gespräch in Gang zu halten, auch wenn man nicht über alle benötigten sprachlichen
Mittel verfügt“ (Bimmel 1993, 7).
Was ist und was will kommunikative Grammatik?
Traditionelle Grammatik
Kommunikative Grammatik
geht (meist) von konstruierten
Beispielen aus
geht von authentischer
Kommunikation aus
geht von Wörtern
und Sätzen aus
geht von komplexen Texten aus
stellt die sprachliche Form in
den Mittelpunkt
stellt die sprachliche Handlung in
den Mittelpunkt – und damit auch die
Auswahl aus Mitteln der
Handlungsdurchführung (Stil)
gelangt über den Ausdruck zum
Inhalt
gelangt über den Inhalt
zum Ausdruck
gelangt über die Form zur
Funktion
gelangt über die Funktion
zur Form
untersucht formale Merkmale
(z.B. Flexion)
untersucht funktionale Merkmale (z.B.
Deagentivierung durch Passiv)
zielt auf das bessere Verstehen
von Grammatik
zielt auf das bessere Verstehen von
Kommunikation / Inhalt
Filologiya məsələləri – №3, 2014
88
zielt auf das grammatisch
korrekte Produzieren von
Sätzen
zielt indirekt auf das angemessene
Produzieren von Kommunikation
besitzt ein normatives Potenzial
besitzt ein sprachkritisches Potenzial
Im Vergleich zu traditionellen, grammatikorientierten Unterrichtsmethoden
sind pragmatisch-funktionale Ansätze der Grammatikvermittlung noch relativ neu.
Die kommunikative Methode In den siebziger Jahren entwickelte sich eine
Kritik, die behauptete, dass kognitive und kreative Elemente im Konzept der
audiolingualen und audiovisuellen Methode fehlen (die audiovisuelle Methode
ergänzt das Verfahren der ALM um den Einsatz visueller Elemente als
Semantisierungsund Gedächtnishilfe sowie als Impuls bei der Sprachanwendung;
charakteristisch für diese Methode ist die Präsentation eines Bildes oder einer
Bilderfolge und eines auf Tonband aufgenommenen Dialogs; durch
mehrfaches Wiederholen von Bild und Text werden die Dialoge auswendig ge-
lernt). (vgl. Janíková/McGovern, 2002, 15)
Ziele: Oberstes Ziel ist die „kommunikative Kompetenz“, d.h. die Fähigkeit
der Lernenden, in verschiedenen Lebenssituationen angemessen handeln zu können.
Hauptziel ist das fremdsprachliche Können, wobei unter Können nicht nur die
produktive Sprachwendung verstanden wird, sondern die Entwicklung aller vier
Fertigkeiten (Hören, Sprechen, Lesen und Schreiben). Authentischer Gerbrauch der
Sprache.
Methodische Prinzipien
● Lernerorientierung
● kreativer Umgang mit der Sprache
● bewusstes (kognitives) Lernen
● Entwicklung von Verstehens- und Lernstrategien
Charakteristisch für den kommunikativen Ansatz ist, dass es eine in sich
geschlossene „Methodik“ des Fremdsprachenunterrichts nicht gibt. Die Rollen von
Lerner und Lehrer werden verändert. Der Lehrer ist weniger Wissensvermittler,
sondern wird zum Helfer im Lernprozess. Für diese Methode gibt es keinen festen
Kanon an Übungen. Sie sollen interessant sein und können bis zur freien Äußerung
führen. Wie es oben erwähnt wurde, ist das eigentliche Ziel des
Grammatikunterrichts der authentische Gebrauch der Sprache durch die
kommunikative Methode und alle vier Fertigkeiten (Hören, Sprechen, Lesen
Schreiben) sollten sich entwickeln. Die motivierenden und aktivierenden
Arbeitsmethoden unterstützen die Kreativität, die bei der Durchführung von einigen
Übungen auch ihre Rolle spielt. Aktivität, Selbständigkeit und Freude etwas Neues
zu erleben sind auch u.a. Merkmale der Kreativität, die mit dem kommunikativen
Ansatz eng zusammenhängen.
Was ist Kreativität?
Zur Zeit haben die Lehrer/- innen mit der Einführung des neuen Lernplans,
mehr Möglichkeiten, Kreativität der Lerner zu entwickeln und zu unterstützen, denn
jeder Mensch verfügt über ein Sprachpotential und kann sich in kreativer Weise
äußern und es wäre gut dies auszuwerten. Meiner
Filologiya məsələləri – №3, 2014
89
Erfahrung nach, kann ich sagen, wenn sich die Schüler/- innen im Sprac-
hunterricht mit den kreativen Übungen und Tätigkeiten beschäftigen, behalten sie
die Grammatikregeln besser, sie sind motiviert und es macht ihnen Spaß, selbst
aktiv zu sein. Kreativität ist nach Pommerin (1998) durch folgende Merkmale
gekennzeichnet:
● Originalität,
● Erfindung- Entdeckungsgabe,
● Offenheit,
● Produktivität und Gedankenflüssigkeit,
● Flexibilität
Die Kreativität der Schüler/- innen kann man im Unterricht folgendermaßen
ausnutzen: • Sprachlern(spiel) / schöpferisch-spielerisches Lernen
• fremdsprachliches Theater
• kreativ-produktiver Umgang mit literarischen Texten
• Bild und Sprache
• aktivierende Unterrichtsmethoden
• viel Kommunikation und Diskussion mit und unter den Schülern
• Ihre Selbständigkeit unterstützen
• die Schüler zu eigenen Meinungen und Ideen führen.
Die Unterrichtssequenzen weisen meist dieselbe Grundstruktur auf:
1. eine Phase mit einleitenden Übungen
2. die Präsentation eines Modelltextes, der dann von den Schüler/- innen
rekonstruiert wird
3. danach verfassen die Schüler/- innen eigene Texte
4. diese Texte werden korrigiert , verbessert und dann von ihnen
untereinander ausgetauscht.
5. die Strukturen werden mit Hilfe weiterer Unterrichtsaktivitäten gefestigt
Motivation zum Lernen spielt im Unterricht eine große Rolle. Jeder Lehrer
stellt sich schon bei der Vorbereitung auf seinen Unterricht eine Frage: Wie kann
ich die Schüler/- innen zum Lernen motivieren und ihr Interesse zum
Lernen aktivieren? Die moderne Didaktik betont den Stellenwert der
Motivation im Fremdsprachenunterricht, ganz gleich, ob es sich um die sog.
Motivationsphase zu Beginn einer Unterrichtsstunde, um Aspekte der inneren /
äußeren oder um die sog. Selbst- oder Fremdmotivation handelt.
Literaturverzeichnis
Dostları ilə paylaş: |