Ona tili-11 sinf indd
Yüklə 0,9 Mb. Pdf görüntüsü
|
- Bu səhifədəki naviqasiya:
- 1-topshiriq.
- 2-topshiriq.
|
musTAhKAmLAsh
savol va topshiriqlar 1. Nutqning aniqlik sifatini misollar asosida tavsiflang. 2. Shakldosh va ko‘p ma’noli so‘zlarning nutq aniqligini ta’minlash- dagi o‘rnini izohlang. 3. Paronim so‘zlarni noto‘g‘ri qo‘llash natijasida nutqning qaysi kom- munikativ sifatlariga putur yetadi? 4. Til birliklarining qanday birikuvi nutqning mantiqiyligini ta’min- laydi? 5. Nutq mantiqiyligining tilning morfologik va sintaktik sathiga bog‘- liqligini tavsiflang. 6. Adabiy nutqning sofligiga putur yetkazuvchi unsurlarning asosiyla- rini ayting va misollar keltiring. 7. Personajning madaniy-ma’naviy saviyasini kinoyaviy ta’kidlash maq- sadida qanday til birliklaridan foydalaniladi? 1-topshiriq. So‘zdagi ma’no nozikliklarining namoyon bo‘lishi nutqning aniqligini ta’minlashga qanday ta’sir qilayotganini izohlang. 55 1. Kechikib kirgan qish endi kun sayin sovug‘ini kuchaytira boshlagan edi. Qor yo‘q, lekin ertalab yalang‘och daraxtlarda va tomlarda qalingina qirov yaltiraydi. (Oybek) 2. G‘afur G‘ulomning fikr-u yodi tug‘ilayot- gan she’rda edi. Frontdan qaytishda bombalar portlagan o‘nqir-cho‘nqir yo‘llarda silkinib ketayotgan yuk mashinasida ham yoza berdi. (Said Ahmad) 3. Yaqin ikki haftadan beri ko‘z ochirmayotgan kuzak shamoli yaydoq daraxtlar shoxida chiyillaydi, g‘uvillaydi; tomlarda vishillaydi, yopiq eshik va darchalarga bosh urib uf tortadi. (Abdulla Qahhor) 2-topshiriq. Berilgan matnni o‘qing. Uning kompozitsion tuzilishini aniqlang. Kirish, asosiy qism va xulosa o‘rtasida mazmu- niy mutanosiblik bor yoki yo‘qligi haqida o‘rtoqlaringiz bilan fikrlashing. Tomsuvoq Qishloqda kuz pallasi tomsuvoq qilish udumi bo‘lardi. Uning yozilma- gan qoidasi bor. Birinchidan, hech kim tomini yolg‘iz o‘zi suvamaydi: hamma hasharga keladi. Ikkinchidan, beva-bechora, qo‘li qisqa xonadon- ning uyi eng avval tomsuvoq qilinadi. Keyin navbatma-navbat davom etaveradi… O‘qituvchimizning hashariga, ayniqsa, ko‘p odam yig‘ildi. Uyi katta yo‘l yoqasida edi. Shundoq ko‘cha chetidan loyhandaq qazilgan ekan. Somon, katta yo‘lning ko‘pchib yotgan tuprog‘iga qovushib, obdon yum- shabdi. O‘qituvchimizning Azim aka degan qo‘shnisi ishboshi bo‘ldi. Birov handaqqa tushib loy solib berib turdi, birov paqirlab loy tashiydi, yana birov tomda turib, ilgak bilan tortib oladi, boshqasi hafsala bilan suvaydi… Erta peshindayoq hamma ishni qoyil qilib tashladik. Hovli o‘rtasidagi tut tagida ovqatlanib o‘tirsak, o‘qituvchimning keksa onasi kelib qoldi. Kampir hassasini do‘qillatib, to‘ppa-to‘g‘ri o‘qituvchimizning oldiga bordi. – Nima qilding? – dedi o‘g‘lining salomiga alik ham olmay. – Nima ish qilib qo‘yding?! Hammamiz hayron bo‘lib qoldik. Muallim o‘quvchilarining oldida ayniqsa mulzam bo‘ldi, shekilli, qizarib ketdi. – Nima qipman, oyi? – dedi ko‘zlarini pirpiratib. – Dard! – kampir hassasi bilan yerni nuqidi. – Sanga qachon aql ki- radi, nodon bola! Nega ko‘chadan loy qildilaring?! Ko‘chaning tuprog‘iga tegib bo‘ladimi, nobakor! Ko‘pchilikning haqi-ku bu! 56 Bir zum harsillab turdi-da, to‘satdan yig‘lab yubordi. – Man yurtning haqiga suvalgan tom tagida turmayman! – Shunday dedi-yu, supa labiga borib, ters o‘tirib oldi. Hammamiz qaytadan tomga chiqdik. Suvoq qilishdan ko‘ra loyni ko‘chirish qiyin bo‘larkan. Bitta qoldirmay, qirtishlab, tomdan tushirdik. Paqirlab tashib, ko‘chadagi loyhandaqni to‘ldirib qo‘ydik. Oradan yillar o‘tib, kampir ko‘z yumganida tumonat odam uni o‘sha ko‘chadan so‘nggi manziliga ko‘tarib bordi. Ko‘cha tuprog‘i iliq edi… Mayin edi… (O‘. Hoshimov) Yüklə 0,9 Mb. Dostları ilə paylaş:
|