Jismoniy yuklamalarga adaptatsiya jarayonida talabalar organizmining funksional imkoniyatlari

Academic Research in Educational Sciences 
Volume 3 | Issue 8 | 2022 
ISSN: 2181-1385 
Cite-Factor: 0,89 | SIS: 1,12 | SJIF: 5,7 | UIF: 6,1 
 
 
 
 
 
59
 
August, 2022 
https://t.me/ares_uz Multidisciplinary Scientific Journal 
Brugsha 
va 
Ketle 
indekslari yordamida o`rganilgan. Olingan natijalarga ko`ra, 11-14 yoshli 
bolalarda ko`krak qafasi aylanasi bo`y uzunligiga nisbatan kattalashgan (Brugsha 
indeksi), shuningdek, tana vazni bo`y o`sishidan ortda (Ketle indeksi) qolganligi 
aniqlangan. 
Mamlakatimiz va xorij olimlarining ilmiy-uslubiy adabiyotlarini oʼrganish 
shundan dalolat beradiki, umumtaʼlim maktablarida va oliy ta‟lim muassasalarida 
jismoniy tarbiyaning olib borilishi boʼyicha qator ilmiy izlanishlar olib borilgan. 
Jumladan, T.S.Usmanxodjaev, V.K.Balsevich, V.А.Bogdanova va boshqalarning 
ishlarini misol tariqasida keltirish mumkin. Sogʼlomlashtirishga yoʼnaltirilgan 
jismoniy tarbiya darslarini tashkillashtirish muammolari esa D.Аntonyus va 
boshqalarning tadqiqotlarida oʼrganilgan. 
MUHOKAMA VA NATIJALAR
Adabiyotlarda 
keltirilishicha, 
dunyoning 
ko`plab 
mamalakatlarida 
semirib ketgan bolalar va o`smirlar sonining barqaror o`sishi qayd etilmoqda. 
Talabalik davrida yuzaga keladigan ko`plab kasalliklar arterial gipertenziya, 
yurakning ishemik kasalligi, yurak va qon tomir tizimining boshqa kasalliklari, 
bronxial astma, endokrin va ruhiy kasalliklarni semirib ketish bilan bog`liqligi 
aniqlandi. 
Adabiyotlarda keltirilishicha, so`nggi yillarda talabalarda ovqat hazm 
qilish tizimi bilan bog`liq kasalliklar sonining ortib borishida bir qator omillarning 
ta‟siri aniqlangan: 

Stress omillarining kompleks ta‟siri – o`quv yuklamalarining oshirilishi, 
oilada e‟tiborning kamayishi. Bunday o`zgarishlar vegetativ nerv tizimida 
buzilishlarga, stress gormonlarning ko`p ajralishining ko`payishiga sabab bo`ladi; 

Dori-darmonlar, ko`p qabul qilish natijasida oshqozon-ichaklarda 
so`rilish jarayonlarining me‟yorda bormasligi. Shuningdek, alkogolizm va 
narkomaniya oqibatlari; 

Oziq-ovqat sifati va tarkibining yetarli emasligi. (ovqatni tartibsiz qabul 
qilish, ovqatlanishlar orasidagi vaqtning uzayishi, rafinatsiyalangan mahsulotlarni 
ko`p iste‟mol qilish); 

Hayot tarzining o`zgarishi (kamharakatlilik). 
Ma‟lumki, talabalar salomatligini himoya qilish, ularning jismonan sog‟lom 
bo‟lishi har qanday davlat uchun ustuvor vazifa, chunki aynan bu 
yosh avlod mamlakatning ijtimoiy iqtisodiy, reproduktiv 
salomatligi va harbiy salohiyatini belgilab beradi. Talabalarning 

---