Kompressor üsulu ilə neft çıxarılması. Quyu fontan vurduqdan
müəyyən vaxt sonra neft layındakı təzyiq aşağı düşür və təbii qaz
və ya lay sularının basqısı daha nefti yer üzərinə qaldıra bilmir.
Beləliklə, quyunun fontan vurması kəsilir. Lakin fontan vurma
dövründən sonra quyuda neftin səviyyəsi yüksək olur. Fontan
dövrünə quyunun gənclik dövrü kimi baxılsa, fontandan sonrakı
dövrə quyunun yetişmiş dövrü kimi baxmaq olar. Bu dövrə neft
quyusunun ən əlverişli istismar üsulu kompressor üsuludur. Kom-
pressor üsulu ilə neft çıxarmaq üçün quyuya iki sıra boru kəməri
salınır. Böyük diametrli boru kəməri təqribən quyunun dibinədək
buraxılır. Bunun içərisindən isə kiçik diametrli boru kəməri
buraxılır. Bu boru kəməri birinci boru kəmərinə nisbətən yuxarıda
dayanır. Əvvəlcə hər iki boru kəmərində neftin səviyyəsi eyni
olur. Kompressor qurğusundan borular vasitəsilə yüksək təzyiq
altında sıxılmış hava və ya neft qazı boruya vurulur. Bu zaman
sıxılmış hava bu iki boru kəməri arasındakı halqavarı fəzada olan
nefti aşağı basacaq və neft qaldırıcı adlanan kiçik diametrli boru
kəməri ilə yuxarı qalxacaqdır. Nəhayət sıxılmış hava qaldırıcı bo-
runun axırına çatdıqda qabarcıqlar şəklində qaldırıcı borulara dax-
il olacaqdır. Bu qabarcıqlar neftlə qarışaraq qaldırıcı borulardakı
neft sütununu yüngülləşdirəcək və bu sütun yüngülləşdikcə
onun hündürlüyü artacaqdır. Neftdən və hava qabarcıqlarından
ibarət olan bu sütun nəhayət quyunun ağzına çataraq quyudan
kənara çıxacaq və borular vasitəsilə traplara, oradan da anbarlara
gedəcəkdir. Buna iki sıralı qaldırıcı deyirlər.
Bəzən iki sıra boru kəməri əvəzinə quyuya ancaq bir sıra boru
kəməri salınır. Sıxılmış hava quyuya həmin bir sıra qaldırıcı boru-
larla istismar kəməri arasındakı əmələ gələn halqavarı fəzadan vu-
rulur. Buna bir sıralı qaldırıcı deyirlər.
Nefti sıxılmış hava ilə çıxarmağa erlift, sıxılmış qaz ilə çıxarmağa
isə qazlift adı verilir.
Neftin kompressor üsulu ilə çıxarılması Sovet İttifaqında geniş
yayılmışdır.
79
IX. Neft-qaz ixtisas fənlərinin mahiyyəti haqqında qısa məlumat