www.ziyouz.com kutubxonasi
54
qilib yurgan bo‘lsa, u, albatta, ulug‘ yaxshilik ustida turadi. Agar mo‘min bo‘laturib solih
amal qilmagan bo‘lsa va faqat o‘sha kuni tavba-tazarrular qila boshlasa, endi uning
tavbasi qabul qilinmaydi. Bunga boshqa bir qancha hadislar ham dalolat qiladi. Oyati
karimada «yoki iymonida yaxshilik kasb qilmagan bo‘lsa» deyilgan. Ya’ni, agar mo‘min
ilgaridan solih amallar qilib kelmagan bo‘lsa, endi qiladigan yaxshi ishlari qabul etilmas»
(Ibn Kasir so‘zi tugadi). 89. Abu Hurayradan (r.a.) rivoyat qilinadi: Rasululloh (sollallohu alayhi vasallam)
dedilar: «(Quyidagi) olti (narsa kelmasidan burun yaxshi) amallarga shoshilinglar:
quyoshning mag‘ribdan chiqishi, duxon-tutun, Dajjol, Dobba, biringizning fitnalar(ga
uchrashi) va umumiy fitnalarning (kelishi)» (Muslim rivoyati. Hadis ma’nosi tarjima qilindi. Vallohu a’lam). Duxon-tutun – rojih qavlga ko‘ra, u Makka kofirlari ustida bo‘lib o‘tgan. Ba’zilar
Duxon voqeasi hali bo‘lmagan deyishadi.
90. Abdulloh ibn Amr ibn Osdan (r.a.) rivoyat qilinadi: «Men Rasulullohdan (sollallohu
alayhi vasallam) bir hadis yodladim va uni hanuz unutganim yo‘q. Rasululloh (sollallohu
alayhi vasallam) aytgan edilar: «(Qiyomatning ulkan) alomatlarining eng birinchi bo‘lib
ko‘rinadiganlari quyoshning mag‘ribdan chiqishi va choshgohda odamlar oldiga
Dobbaning chiqishidir. Ularning qay biri ko‘rinsa, ikkinchisi ham tezda ko‘rinadi» (Muslim rivoyati). Quyoshning kunbotishdan bosh ko‘tarishi olamning umri juda oz qolganini bildiruvchi
alomatdir. Quyoshning g‘arbdan chiqishi bu borliqning tebranishga tushganidan,
olamning xarob bo‘layotganidan darak.
Iso alayhissalomning tushishi, Dajjolni o‘ldirishi, so‘ng Ya’juj va Ma’jujlarning chiqishi
sahih hadislarda quyoshning g‘arbdan chiqishidan muqaddam berilgan. Yana bir dalil:
Quyosh g‘arbdan chiqishi bilan tavba eshigi berkitiladi. Lekin Iso alayhissalom yerga
tushgan vaqtlarda Islomga kirgan kishining islomi qabul qilinar edi.
Abdulloh ibn Salomning quyidagi so‘zini ham mana shunday tushunmog‘imiz lozim.
91. Abdulloh ibn Salom aytadi: «Qiyomat shartlarining eng avvali kishilarni
mashriqdan mag‘ribga to‘playdigan olovdir» (Buxoriy rivoyati). Ya’ni, Qiyomat qoyim bo‘lishiga dalolat qiluvchi eng birinchi alomat mana shu olovdir.
Keyin surga nafxa uriladi.
Ibn Hajar yozadi: «Hadislar majmuidan ko‘rinadiki, Dajjolning chiqishi yerning katta
qismida umumiy ahvolning o‘zgarayotganini bildiradi va u (ya’ni, bu alomatlar) Iso
alayhissalom vafot etishi bilan tugallanadi. Quyoshning g‘arbdan chiqishi esa, yuqori
olamda-samoda holatlarning o‘zgarayotganini bildiruvchi katta alomatlarning eng
avvalidir va u Qiyomat qoyim bo‘lishi bilan yakun topadi» (Ibn Hajar so‘zi tugadi).