www.ziyouz.com kutubxonasi
59
Birinchi hadisda: «Hijoz yeridan olov chiqadi», deyilgan edi. Bu oyat-alomat voqeda
bo‘lib o‘tgan.
Qurtubiy «Tazkira»da yozadi: «Hijoz yerlarida – Madinada bu olov chiqdi. U 654 yil,
jumodul oxir oyining uchinchi tuni chorshanba kechasida qattiq zilzila bilan boshlandi va
juma kunining choshgohigacha davom etdi».
Ibn Hajar «Fathul Boriy»da yozadi: «Menimcha ham hadisda zikr qilingan olov Madina
tomonlardan chiqqan. Ammo odamlarni to‘playdigan olov hali chiqqani yo‘q, u boshqa
olovdir».
Hadislardagi xilma-xillikni Ibn Hajar quyidagicha izohlagan: «Bu olovning Adan
qa’ridan chiqishi uning odamlarni mashriqdan mag‘ribga to‘plashiga zid emas. Ya’ni u
boshlab Adan qa’ridan chiqadi va atrofga tarqaladi. «Odamlarni mashriqdan mag‘ribga
to‘playdi», degan so‘zda sharq yoki g‘arb xoslanayotgani yo‘q. Umumiy hashr-to‘plash
maqsad qilinyapti. Yoki u (ya’ni, olov) yer yuzida yoyilganidan so‘ng eng birinchi
mashriq ahlini to‘playdi».
Hadislar olimlarimiz tomonidan ana shunday sharhlangan. Lekin bu olovning haqiqat-
mohiyati, odamlarni qanday to‘plashi qorong‘u. Bu sirni ham yolg‘iz Alloh biladi.
Zamon yaqinlashuvi Qiyomat qoyim xabarini beruvchi bu alomatning aynan qachon bo‘lishi, qaysi oyat-
alomatdan so‘ng ko‘rinishi hadislarda aytilmagan. Demak, uning qachon bo‘lishini ham
Alloh biladi.
98. Abu Hurayradan (r.a.) rivoyat qilinadi: «Zamonning yaqinlashuvi, ilmning
kamayib ketishi, fitnalarning zohir bo‘lishi, xasislikning urchishi va harjning ko‘payishi
Qiyomat shartlaridandir», dedilar Rasululloh (sollallohu alayhi vasallam).
– Yo Rasululloh (sollallohu alayhi vasallam)! Nima u harj? – deb so‘rashdi sahobalar.
– Qatl, qatl, – dedilar Payg‘ambar (sollallohu alayhi vasallam)» (Buxoriy va Muslim rivoyati). Ibn Asir zamon yaqinlashuvini umrlarning qisqarishi va barakaning kamayishi deb
sharhlagan.
Ibn Asir yozadi: «Lekin ba’zilar uni boshqacha sharhlaganlar. Ya’ni, zamon
yaqinlashadi, hatto yil oydek, oy haftadek, hafta kundek, kun soatdek, soat xurmo
bargining yonishidek bo‘lib qoladi».
Mana shu oxirgi tafsir sahihroq. Vallohu a’lam! Chunki aynan mana shu ma’noga
dalolat qiluvchi zaif hadis bor. Lekin Buxoriy va Muslim rivoyat etgan hadis uning
sahihligini bildiradi. Vallohu a’lam!
99. Anas ibn Molikdan (r.a.) rivoyat qilinadi: Rasululloh (sollallohu alayhi vasallam)
dedilar: «To zamon yaqinlashib qolguniga qadar Qiyomat qoyim bo‘lmaydi. (Zamonlar