Mehnat va uni o’qitish metodikasi uquv qullanma lotincha

1. I.A.Karimov O’zbekistonning siyosiy ijtimoiy va iqtisodiy istiqbolining 
asosiy tamoyillari. T., “O’zbekiston” 
2. R.A.Mavlonova, O.T.To’raeva, K.M.Xoliqberdiev “Pedagogika” T., 
“O’qituvchi” 1998 yil 
3. X.Sanaqulov, M.Haydarov “Boshlang’ich sinflarda qog’ozdan amaliy 
ishlar” 1996 yil 
4. R.A.Mavlonova, Goroxova, Ogluzdina O., “Mehnat tahlim metodikasi” 
T., “O’qituvchi” 1986 yil 
Mavzu: Mehnat darslarida ish unumini oshirish usullari. 
Kichik 
yoshdagi 
ukuvchilarni 
bilim, 
malaka, 
kunikmalarni 
rivojlantirish, ijodiy mexnatga, mustakil fikrlashga urgatish, kasb-xunarga 
yunaltirish, ilmiy dunyokarashini kengaytirish, mantikiy fikrlashga urgatish 
muxim muommolardan biridir. 
SHunday ekan boshlangich sinflarda ukuvchilarni ijodiy mexnatga 
urgatish, ijodiy kobiliyatlarini shakllantirishda mexnat darslarining urni juda 
kattadir. Ukuvchilarni mexnatga ijodiy tayyorlash mexnat tahlimining muxim 
vazifalaridan biridir. Mexnat ukuvchilarning chukur va mustaxkam bilimlar 
bilan kurollantiradi. Ukuvchilarni tanlagan kasbiga kiziktirish, mexnatkash 
kishilarga xurmatda bulishga tarbiyalaydi. 
O’quvchilarni ish unumini oshirish, chuqur bilim egallash, ijodiy 
qobiliyatlarini o’stirish masalalari mehnat tahlimi darslarida hal etiladi. Har bir 
dars o’quvchilarni diqqatini, xotirasini, qiyoslay bilishini, fikr yuritishni, asosiy 
narsani ajratishni, xulosa va umumlashtirishni, o’z ishini rejalashtirishni, uni 
kerakli suhratda amalga oshirishni, o’z-o’zini nazorat qilish vazifalarini o’z 
ichiga oladi. 
Ukuvchilarini mexnat darslarida ish unumini oshirish ikki boskichda 
olib borilsa maksadga muvofik buladi. 
Birinchi boskich- mexnat mashgulotlarining anikligi, asosligi, uning bola 
kizikishiga, istihdodiga va kobiliyatiga mos kelishi.
Bunda ukuvchilarning yosh xususiyatlari, kizikishlari, imkoniyatlarini 
xisobga olish muxim axamiyat kasb etadi. Ukuvchilarni mexnatning mahlum 
turiga bulgan mayl va kizikishni uz vaktida aniklash va ularga mexnat 

---

36 
malakalarini sevgan mashgulotlarida takomillashtirishga yordam berish juda 
muximdir.
Mexnat tahlimida ukuvchilarning dikkat ehtiborini: 
- asbob-materiallarni saklash koidasi xamda joylashtirish tartibiga: 
- ish joyini tugri jixozlashga: 
- materiallardan tejamkorlik bilan foydalanish usullariga: 
- ish xarakati mehyori va suhratiga: 
- ish sifatini tahminlovchi omillarga: 
- ishlov berishda olingan aniklik va tozalikka rioya kilishga: 
- buyumni chiroyli kilib bezishga
jalb kilib borish kerak. 
Ikkinchi 
boskich- 
Ukuvchilarga 
jamoatchilikga, 
ijodiy 
tashabbusskorlikga, mexnat kishilarini va mexnat natijalarini xurmat kilishga, 
mexnat javobgarlikni xis etish xususiyatlarini singdirib borish zarur. 
Ukuvchilarni mexnat darslarida ish unumini oshirish uchun ularni 
ongiga, dunyosiga mexnat orkali tahsir etishimiz muxim urin egallaydi. Bunda 
mexnatning tarbiyaviy kuchi ukuvchining mexnatga munosabatiga kup 
jixatdan boglikdir. Ishtiyok va kizikish bilan kilinayotgan mexnat majburan 
kildirilayotgan mexnatga nisbatan bolalarning ongiga, xissiyoti va irodasiga 
kuchlirok tahsir etadi. SHuning uchun ukuvchilar biror ijodiy mexnatga 
kirishishlaridan oldin pedagog ukituvchilar zimmasiga kuyidagi shartlarni 
amalga oshirish talablari kuyiladi: 
- yasayotgan buyum yoki predmetning zarurligini tushuntirish: 
- uni kullash urni va maksadini tushuntirish:
- yasash usullari va jarayonini tushuntirish:
Bolalar tayyorlagan narsalar uz urnida kullanilishi xam katta 
axamiyatga egadir. Ular uz mexnatlarining foydaliligini kurganlarida, ularda uz 
mexnatlarining natijasidan konikish, yana kandaydir foydali, yaxshirok narsani 
xosil kilishga intilish paydo buladi. Ularda uz kobiliyatlarini ishonch, 
narsalarga extiyotkorlik bilan munosabatda bulish xissiyoti uygonadi, chunki 
bolalar atrofdagi narsalarni kanday mexnat evaziga yaratilganligini anglaydilar. 
Dars mazmuniga qo’yiladigan muhim talablardan biri darslarni hayot 
bilan chambarchas aloqador bo’lmog’i lozim. 
O’quvchilarni faollashtirish ayniqsa o’qitishning zamonaviy bosqichi 
sharoitlarida anchagina murakkabdir. SHunung uchun o’quvchilarning o’quv 
faoliyatlarini faollashtirishga yordam beruvchi vosita va usullarini tanlash 
o’qituvchining doimo diqqat markazida bo’lishi shart. 
O’quvchilarning ish unumini oshirish va ijodiy faoliyatlarini bir qator 
usullar vositasida faollashtirish mumkin. Bu usullarni bahzilari bilan 
tanishtiramiz: 
1.
Butun sinfga taklif etilgan muayyan ijodiy ishda o’quvchining iloji 
boricha mustaqil ishlash hissasini tahminlash. 
2.
Bir maqsadda o’qitishning alohida va umumiy shakllarini biriktirish 
usullari bilan birga maxsus tarqatma materiallaridan foydalanish. 

---

37 
3.
Faoliyat turlari o’rganilayotgan material bilan to’g’ri munosabatni 
tahminlash. 
4.
Dastur materiali asosida darsda zehnlilik, diqqat, tasavvur va shu 
kabilarni tekshirish hamda shakllantirish maqsadida o’ziga xos 
konkurslar o’tkazish. 
Mexnat darslarining muxim xususiyati shundaki, ukuvchilar
mexnat va politexnik bilim, kunikma va malakalarni xilma-xil amaliy ishlarni 
bajarish, uzlariga kerak bulgan va ijtimoiy foydali axamiyatga ega bulgan 
predmtlar yasash jarayonida egallaydilar.
Dars vazifasini faqat bilim berish va ko’nikma hosil qilishdan iborat 
qilib qo’ymasligi balki tarbiya berish va kamol toptirish vazifalari bilan
bog’lab olib borish ham zarur. 
SHunung uchun ham o’qituvchi o’zi o’qitayotgan bilimini bilishi lozim. 
Bu esa biror mavzuga tayyorlana turib, o’qituvchi mazkur dars materiali 
asosida o’quvchilarning ahloqiylikning qanday g’oyalarini anglashga olib 
kelajagini diqqat, fikrlash, xotira, tasavvur, irodani rivojlantirish va boshqa shu 
kabilar sohasida shaxs sifatini qanday kamol toptirishga erishishini aniq 
tasavvur qilmog’i lozim.
SAVOLLAR. 
1.
Mehnat darslarini tashkil qilishda nimalarga ehtibor
berish kerak. 
2.
O’quvchilarda mehnatsevarlikni tarkib toptirish. 
3.
Ish unumini oshirish usullari qanday. 
TOPSHIRIQ. 
1.Ish unumini oshirish usullariga misol keltiring. 
2. O’quvchilarda mehnat tarbiyasini amalga oshirish manbai nima? 
ADABIYoTLAR.