Xborot tizimlari Reja: Jamiyatni axborotlashtirish va istiqbol g‗oyalar

Ob'ektlar – tizimning bir bo`lagi yoki komponentlari bo`lib, jismoniy, matematik 
o`zgaruvchan tenglamalar, qoida va qonunlar, texnologik jarayonlar, axborot jarayonlari, ishlab 
chiqarish bo`linmalari kabi ko`plab cheklanmagan qismlarga ega. 
Xususiyatlar –bu ob'ektning sifatini ifodalovchi parametrlardir. Xususiyat tizimning 
ma'lum bir o`lchamga ega ob'ektlarini bittalab miqdoriy jihatdan bayon etish imkonini beradi. 
Ob'ektlarning xususiyatlari tizim harakati natijasida o`zgarishi mumkin. 
Aloqalar ob'ektlar va ularning xususiyatlarini tizim jarayonida yagona yaxlitlikka 
birlashtiradi. Bunda barcha tizim elementlarining kenja tizimlari va tizimlar o`rtasida aloqa 
bo`lishi nazarda tutiladi. Ayrim umumiy qonuniyatlar, qoidalar yoki tamoyillar bilan 
birlashuvchilar o`rtasida aloqaning mavjud bo`lishi tizimning asosiy tushunchasi sanaladi. 
Boshqalar bilan biror-bir aloqaga ega bo`lmagan element ko`rib chiqilayotgan tizimga kirmaydi. 
Tizimning xususiyatlari quyidagilar sanaladi: elementlar murakkabligi, maqsadga qaratilganligi, 
turli-tumanligi hamda ular tabiati, tarkiblashganligi, bo`linishligidir. 
Demak, tizim ta‘rifini quyidagicha berish mumkin. 
Tizim – bu bir-biri bilan va tashqi muhit bilan o‗zaro bog‗langan qismlar va elementlar 
to‗plami, va u aniq foydali natija olish uchun yo‗naltirilgan.
"Tizim" tushunchasining ko‗p ta‘riflari ma‘lum, lekin umumiy qilib aytganda tizim - bu 
o‗zaro hamda tashqi muhit bilan aloqada bo‗lgan ayrim elementlar majmuidir. Hozirgi vaqtda 

---

tizimlar umumiy nazariyasi, masalan, ko‗p darajali iyerarxik tizimlar nazariyasi, faol tizimlar 
nazariyasi singari bir qancha ilmiy yo‗nalishlarda rivojlanmoqda. 
Yuqoridagi ta‘rif bo‗yicha har qanday iqtisodiy ob‘ektni tizim sifatida qabul qilinishi 
yaqqol ko‗rinib turibdi. 
Tizim quyidagi xususiyatlardan iboratdir: 

murakkablik; 

bo‗laklanish; 

yaxlitlik; 

qismlarni ko‗p tamoyilligi va ularni o‗zaro farqlanishi; 

tarkiblanishi.