Çağdaş Azərbaycan nəsri
Yüklə 5,38 Mb. Pdf görüntüsü
|
|
2016
Mövlüd Süleymanlı “And olsun, əsrə…”
ö
ü n ü bu daş-divara vururdu. “Daş-divar” da arada qoyuna təpik atı rdı , s ö y
rd ü , daşa bası rdı , sonra niyəsə qaraltı lar onun buynuzundan yapı şdı , g ü ll ü - ç içəkli don geyinmiş, amma ətri olmayan bir arvad qan kimi qı p-qı rmı zı narı başı nı n ü st
nə qaldı rı b Qarakəlləoğluna baxdı ... Apedgil də elə indi gəlib ç atdı lar. Bazarkom Civan bayaq qoyuna izin versə də, bazara girən sayse ç mə erməniləri g ö r ü b ö z ü ndən
çı xdı : - Ç oban k ö pəyuşağı , yı ğı şdı rı n qoynu-zadı burdan! Aped də, varjaped də əllərini qaldı rdı lar, bazarkom Civan qa ç a-qa ç a gəldi, hamı sı bir yerdə Qarakəlləoğluna doğru getdilər. Qarakəlləoğlu onları g ö r ü b ayağa durmuşdu, g ö rüşd
ü lər.
Qarkəlləoğlu başı na buxara papaq qoymuşdu, qucağı nda da qoyun dərisindən bir papaq vardı , ağ sa ç
ç oban papağı dı .Varjapedi tanı ya bilmədi, birinci kərəydi g ö r ü rd ü , d ö n ü b Apedə baxdı . Aped irəli yeriyib əlini onun qucağı ndakı sa ç aqlı papağa toxundurdu: -Müəllimimdi,-dedi, varjapedə sarı d ö n
b y ü ng ü lcə baş əydi, s ö z ü n ü ermənicə tamamladı . - Hinger varjaped Ulubabyan! Qarakəlləoğlu da baş əydi: www.kitabxana.net – Milli Virtual Elektron Kitabxana 2016
Mövlüd Süleymanlı “And olsun, əsrə…”
-Ustadı mən də salamlayı ram, qonağı m olarsı nı z, h ö rmətli ustad, h ö rmətiniz artı q olsun. Bazarkom Civan bazarı n bir səmtində yer d ü zəltdi, əyləşdilər... o başda qoyunu tutub hələ də g ö zləyirdilər, arvad əlini narqarı şı q Qarakəlləoğluna tərəf silkələyib: -Neynim?- dedi. -G ö zlə. -Nədi yapdı ğı n, nə yapı yorsun? - Varjaped Ulubabyan niyəsə osmanlı ləhcəsində soruşdu. - Ö z dinin ü st ü ndə allah sənnən razı olsun, ustad, deyin eləmişəm, uşaq əsgərlikdən gəlsin, çö l papağı mı qoyuna quzu eləyəcəm, qoy papağı m quzu olsun... Varjaped birdən-birə kədərləndi, ü z ü -g ö z ü elə bil dala dartı ndı , handan-hana başı nı qaldı rı b g ü l ü msədi...B ü t ü n bunlar onun iliyinə işləyirdi, ona g ö rə də canı nı n lap dərinliyində titrətmə i ç indəydi. İ stədi desin ki, b ö y ü k t
ü rkoloq alim Acaryan işləyib bunu, amma ç obanı n dediyini ayrı şey hesab eləyib dinmədi. -Papağı diriltmək istəyirsən ç oban? Deyirsən ki, papağı m quzu olacaq? -O qoyunun quzusu d ü nən doğuldu da ö ld ü , d ü nənnən balası nı axtarı r, indi gərək elə eləyək ki, - www.kitabxana.net – Milli Virtual Elektron Kitabxana 2016
Mövlüd Süleymanlı “And olsun, əsrə…”
qucağı ndakı sa ç aqlı papağı irəli uzatdı , -qoyun elə bilsin doğduğu budu...papaq! -Allatmaq istəyirsən heyvanı ... -Yox, h ö
elə bilsin ki, hələ doğmayı b, indi doğacaq. Doğanda çəkdiyi ağrı nı yaratmalı yı q. Qarag ö
ü qumral qoyun sakitləşmişdi, başı nı buynuzundan yapı şmı ş adamları n ayaqları arası na salmı şdı . -Təzdən başlayaq, -dedi Qarakəlləoğlu, ü z ü n ü divarı n dibində sı rayla oturmuş ermənilərə tutdu. - Qorxusunu uddu heyvan... Təzədən başlamaq lazı mdı . Belə deyib də ayağa durdu, bu başdan o başa əlini yellədi. Bayaqdan əlində nar tutmuş yekəpər arvad işarəni g ö rən kimi ətəyini qoyunun başı na ke ç irdib qoyunla bir yerdə fı rlandı , sonra çəkilib əlindəki g ü l ö yşə narı qoyunun başı na çı rpdı . -Məni g ö
g ö rsə, he ç nədən qorxmaz... - D ö ngəni burulub g ö r ü nməz oldu. Qarakəlləoğlunun iyi qoyunun burnunun ucundaydı , ö z
yoxdu amma, ona g ö rə daşa divara çı rpı lı r. Yamacı ndan təzəcə endiyi yaylaqlar yaddaşı ndan silinməkdədi...G ö z
n ü n ö n ü boşalı r, bir www.kitabxana.net – Milli Virtual Elektron Kitabxana 2016
Mövlüd Süleymanlı “And olsun, əsrə…”
azdan hər yanı qı p-qı rmı zı rəng i ç ində g
ö rəcək. Hə- ləlik Qarakəlləoğlunun havası başı nı n ü st ü ndədi,
onu arayı r. Bazarı n girəcəyində g ö zləyən oğlanlar, qoyunu bir neçə kərə yerində fı rlayı b təzədən buraxdı lar, qoyun ö z
n ü yenə ora- bura vurdu, birdən-birə elə bil hamı cildini dəyişdi... G ö r ü nüşdə,
danı şı qda, xasiyyətdə hətta dində- məsshəbdə belə ç oxdan bir-birlərinə bənzəyən bazar əhli nə baş verdiyini bilmədən h ü cuma ke ç dilər. Qoyunun yaddaşı nda yaylaq qalmamı şdı artı q, hardasa quzu mələyirdi, bir də Qarakəlləoğlunun sifəti, ü z
-g ö z ü
dolaşı rdı havada. Hanı bəs, bunnar? Ö z ü n ü bazarı n daşı na-divarı na vursa da, daşda-divarda quzu səsi yoxdu, g
ü lənlər də əyri g ü l
r, bazarı n yeməkxanası ndan qab- qacaq çı xardı blar, qazan dibi d ö
ü rlər, qaraltı ları n hamı sı nı n ü z
-g ö z ü əyilib... Cavan oğlanlardı , hərəsi bir yanı ndan tutub fı rlayı rlar. -fı rla, d ö ndər, qoy başı hərlənsin! -Kimsə qarı şı qlı ğı n i ç indən dilləndi. Doğrudan da, kinoya baxı rlarmı ş kimi tamaşa eləyən ermənilər təəcc ü b i
ç ində quruyub qalı blar. He ç
ç nə anlamı r, d ö n
b varjapedə baxdı lar. www.kitabxana.net – Milli Virtual Elektron Kitabxana 2016
Mövlüd Süleymanlı “And olsun, əsrə…”
-Mən bunlarda belə şeyləri ç ox g
ö rmüşəm, - Aped başı nı varjapedə sarı uzatdı , - amma papaq, birinci kərədi. Bayaqdan təmkinini pozmayan varjaped şlyapası nı çı xardı b elə tutmuşdu ki, deyirdin indi qoyuna atacaq. Aped istəyirdi varjaped bu haqda nəsə desin, amma hamı bu qarı şı qlı ğı n i ç indəydi, erməni erməniliyindən qalmı şdı , cı ğallı q yox idi, qəsdən qarğaşalı q yaratmaq, hay-k ü y salmaq istəyənlərə meydan açı lmı şdı ... Bayaq t ü rk uşaqları nı müəllimqarı şı q daşa basmı ş gənc ermənilər də gəlmişdilər, amma indi bilmirdilər daşı kimə atmaq lazı mdı , ç aşı b qalmı şdı lar, ermənilik eləyə bilmir- dilər, əlləri, daşqarı şı q, g ö ydə oynayı rdı : -Rədd olsun t ü rklər! T ü rklərə
ö l ü m! Bazarkom Civan onlara tərəf qa ç dı :
-İ n ç ek anum, şan dğerk, hima jamanaqi ç e 31 ... -Es in
ç e, keri Civan, in ç e badahel? 32 - Gənc
ermənilər bir şey anlamadı qları ndan ö zlərinə yer tapa bilmirdilər. Bazarda malağan, erməni, t ü rk, k ü rd
qarı şı q, hamı ayaq ü stəydi, ç oxu daxı la dı rmaşı b. Qartofsatan kartofundan, almasatan alması ndan atı r qoyuna... Qarakəlləoğlu hələ də yoxdu, bazarı n
31 Neynirsiz, it uşağı , yeri deyil, Bura o yer deyil. (ermənicə) 32 Bəs nədi bu, Civan dayı , nolyb burda? (ermənicə) www.kitabxana.net – Milli Virtual Elektron Kitabxana 2016
Mövlüd Süleymanlı “And olsun, əsrə…”
g
r ü nməyən tinindən g ö z qoyur. Qoyun son səsini mələyir, Qarakəlləğluna da elə bu an lazı mdı , qoyuna doğru y ü y
rd ü : -İ rreeeh...!-Sa ç aqlı papaq əlində diz çö k ü b g ö zləyir, bazarı n arxa qapı sı dı , b ü t ü n səslərdən se ç
ö z ü tapacaq. Qarakəlləoğlunun heyvanlarla danı şdı ğı dil qələmə gəlmir, bu dilin əlifbası onun canı ndadı . İ ndi bazarı n çı xacağı ndan k ö k
canı nda səslənən həmin dillə qoyunu səsləyir. Bu səslə elə bil qoyunun i ç ini
çəkirlər. Qarakəlləoğlunun yanı nda beş-altı nar var, bir qab duzlu sudu, bir az aralı da kababçı k ö z yel-
ləyir...Ermənilər baş-başa verib varjapedi dinləyirlər. Varjaped b ö y
k t ü rkoloq alim Acaryandan danı şı r... Qarakəlləoğlu sa ç aqlı papağa duzlu su vura-vura füşk ü rəklə b ü t ü n t ü rk d ü nyası nda anlaşı lan “qoyun sazı ” ç alı r: -İ rreeeh...! -Haskacak, asuma mod ari, 33 - Varjaped həyəcan i ç ində erməniləri başa salı rdı . Qoyun Qarakəlləoğlunu bazar əhlinin ayaqları arası ndan g ö rd
, bir anlı ğa duruxdu, bu bir an, onun s ü d ü n ü n kəsildiyi an idi, səsinin batmağı yla
33 Anladı nı z? Deyir, gəl, yaxı n gəl! (ermənicə) www.kitabxana.net – Milli Virtual Elektron Kitabxana 2016
Mövlüd Süleymanlı “And olsun, əsrə…”
başlamı şdı , damcı -damcı qurumaqdaydı ... Qarakəlləoğlu, g ö zlərini yumub füşk ü rəkdə hələ də qoyun sazı ç alı rdı ...”Gəl heeey, gəl su i ç , gəəl, g ö zləri
qumral qoyun...” Bu sazı n altı nda su var, gen sinəli yaylaqlar var, bu sazı n altı nda həm də quzu var, quzuu... Par ç a- par ç a olub batmı ş səslə mələdi. Soğulmaqda olan məməsinin ucu sı zı ldayı rdı , qumral qoyunun döşlərinə təzədən s ü d gəlirdi. Ayağa durub divar boyu d ü z ü lmüş ermənilərin yanı ndan ö t ü b ö z ü n ü Qarakəlləoğlunun ü st
nə saldı . Ç atan kimi qoyunu yenə tutub fı rladı lar, Qarakəlləoğlu: -Quzuluğuna duz vur, - dedi, qoyunun ətəyini qaldı rdı , oğlanlardan biri duzlu su olan qabı qoyunun quzuluğuna çı rpdı . -K ö z yağdı rı n! Kababçı lar yuxarı dan aşağı k ü l qarı şı q od ələdilər. Qumral qoyun Qarakəlləoğlunu odun altı nda g ö rd ü , ü z ü n ü əllərinə s ü rtd
ü , Qarakəlləoğlu bayaqdan əlində saxladı ğı g ü l ö yşə narı əzib qoyunun g ö zlərinə
çəkdi, hər yan qı p-qı rmı zı qana boyandı , quzuluğu təzədən alı şı b yanmağa başladı ...Həə, doğurmuş qumral qoyun, ətəyinin altı , yəni quzuluğu od i ç indədi, doğuşun ləzzətli ağrı sı b ü t ü n canı na yayı ldı , g ü cənmə gəldi... Qarakəlləoğlunun əli www.kitabxana.net – Milli Virtual Elektron Kitabxana 2016
Mövlüd Süleymanlı “And olsun, əsrə…”
sa
aqlı papaq qarı şı q qoyunun quyruğunun al- tı ndadı , doğuzdurur onu. Qumral qoyun dizlərini qatlayı b g ü cəndi... Hardansa i ç inin iyi gəldi, budu, Qarakəlləoğlu əlində gətirir, s ü d iylənir, ö z s
ü d ü d ü , imrənib qalxdı , məmələrindən s ü d ü n damcı ladı ğı nı ö z
də hiss elədi, ö z ü ndən ası lı olmadan d ö n
b Qarakəlləoğlunun əlindəki “papaq quzunu” yalamağa başladı . Qarakəlləoğlu papağı qoyunun təninə, - quzuluğuna s ü rt ü b qoyunun qabağı na qaoymuşdu... “Papaq quzu” indi mayalanmalı dı , anası nı n s ü d ü n ü əmməlidi, nuiyə əmmir bəs? Qarakəlləoğlu bunu duydu da quzu papağı qoyunun altı na tutub ü st ü nə
s ü d sağdı ... Qoyunun i ç i g
ü l ü rd ü , burnunun ucyndan ətəyinəcən damarları nı sı ğallayı rdı lar, çəkdiyi ağrı lar damarları boyu sağı lı b, axı b gedirdi... Qara- kəlləoğlu qoyunun əmcəyi boşalanacan sağdı , sonra papaq quzunu g ö t
r ü b ayağa durdu...Hər yana sakitlik çö kmüşd
ü , bayaq ayaqları nı n ucuna qalxı b qanad a ç
ö r ü nən bazar əhli səfərdən qayı tmı şa oxşayı rdı . Qarakəlləoğlu, “papaq quzu” da əlində, ermənilərə tərəf getdi, qoyun da ardı nca dabanbasa- raq gəlirdi, quzusunu istəyirdi. Ç ox dərin, insanı n da anlamadı ğı , yalnı z yaradana aid olan bir hisslə bilirdi ki, i
ç indən
ç ixan nədisə, o deyil, ona g ö rə də papaq www.kitabxana.net – Milli Virtual Elektron Kitabxana 2016
Mövlüd Süleymanlı “And olsun, əsrə…”
balası na daha ç ox bağlı ydı . Papaq balası ndan başqa he ç
ö r ü nm ü rd ü , bayaq tapdayı b ü st
ndən ke ç məyə hazı r olan bazar əhli də yoxdu, yalnı z onun i ç inin iyini gəzdirən bir əl var, Qarakəlləoğlunun əli...başqa şey yoxdu: -Bunu daha ç ox istəyəcək, quzudan da ç ox, -
Qarakəlləoğlu belə deyib, doğrudan da quzuymuş kimi, papağı ehmalca d ü z varjaped Ulubabyanı n qarşı sı nda yerə qoydu...-Amma gərək qoyunu həmişə sağasan, balası papaqdı , papaq əmmir axı . - dedi, varjapedə baxı b g ü l ü msədi.
Qoyun, “doğduğunu” əlindən alacaqlarmı ş kimi, narahatçı lı q i ç ində papağı n başı na dolanı rdı . Qarakəlləoğlu əldən düşd ü y ü n ü birdən-birə hiss etdi, daha doğrusu, b ü t
n g ü c ü getmişdi, əlləri, ayaqları boşalı b yanı na düşmüşd ü . əyilib qoyunun yanı ndakı daşı n ü st ü ndə oturdu, başı nı qaldı rı b ermənilərə: -Bağı şlayı n, - dedi, başı açı qdı , ç allaşmı ş, qaralı -ağlı başı ndan buğ qalxı rdı . Ermənilər hələ ö zlərinə gəlməmişdilər...Adicə oyun hesab etdiklərinin gəlib belə gerçəyə çı xması m ü mk ü n olan şey deyil, axı . He ç kəs dinib danı şmı r, varjapeddən də he ç nə soruşmurlar. Varjapedin şlyapası hələ də əlindədi, başı na qoymaq he ç yadı na da düşm ü r, damar-damar olmuş bozumtul sifəti min www.kitabxana.net – Milli Virtual Elektron Kitabxana 2016
Mövlüd Süleymanlı “And olsun, əsrə…”
illərin o yanı ndan boylanı rmı ş kimidi. İ çi məmnunluqla doludu amma, Apedə də ona g ö rə baxdı ki, razı lı ğı nı bildirsin. Ermənilərdən biri əyilib “quzupapağı ” g ö t
r ü b bazarı n çı xacağı na doğru getdi, qoyun ara vermədən mələyə-mələyə onun ardı nca qa ç dı , qarnı ndan nə çı xı b, fərqi yoxdu, balası nı istəyirdi. Erməni bazar qapı sı nı n ağzı ndan qayı tdı , “papaq quzunu” yenə həmin yerə qoyub, qumral qoyunun g ö zlərindən ö pd ü , alanla satanı bir- birinə qarı şmı ş bazar əhli gurultulu alqı şlarla əl ç aldı . Varjaped canlanmı şdı , Qarakəlləoğlunun yerinə kimisə bağrı na bası b ö pmək istəyirdi. G ü l ü msəyib yuxarı dan aşağı əlini Qarakəlləoğluna uzatdı : -Şad şnoraqaltyun, şaman, 34 - ermənicə dedi, tez də t ü rkcəyə ke ç di, Osmanlı t ü rkcəsinə. - L ü tfən
teşekk ü r ü m ü kabul ediniz, pək məmnunum! Qarakəlləoğlu qalxı b varjapedı n əlini sı xdı , amma bir şey anlaya bilmədiyindən d ö n ü b Apedə
baxdı . Aped: -Varjaped ç ox sağ ol, deyir, sənə, razı lı q eləyir. Qarakəlləoğlu y ü ng ü lcə baş əyib:
34 Bu nədi, a kişi? Kimin qoynudu bu? (ermənicə) www.kitabxana.net – Milli Virtual Elektron Kitabxana 2016
Mövlüd Süleymanlı “And olsun, əsrə…”
-Sənin müəllimin qonağı m olsun, -dedi. - Hamı nı z qonağı msı nı z. Varjaped bayaqdan sa ç aqlı papağı yalayan qoyuna baxı rdı ... “Papağa ruh hopdurdu bu tərəkəmə, i
ini
çö lə t ö kd
qoyun, ruha gəldi... Acaryan buna bənzər ç ox şeylər deyirdi... bunları n haqqı nda.” - Ç ox sağ ol, şaman, sən bunu mənə g ö stərdin. Ö lmədim, bunu da g ö rd
m... Aped onun s ö z
n ü kəsdi: -Hinger varjaped, es mardi anunı şaman ç e,... 35
-Yes gidem, es mardu anunı in ç a 36 ...Şaman bunları n islam dininə qədərki peyğəmbərləridi. Belə şeyləri ancaq şamanlar yapa bilirdi. Yenə he
ç kəs he
ç nə başa düşə bilmədi. Aped varjapedə sarı əyilib: -Qarakəlləoğlu qonaqlı q vermək istəyir,-dedi. -Aped, amod ç i, kez hamar, vor poğ ç unes?
37 - sonra t ü rkcə əlavə elədi.-Pulun yoxdu sənin?- D ö n
b yan- y
ö rəsindəkilərə baxdı .- Bu boyda erməninin
35 Yoldaş, müəllim, (usdad) bu adamı n adı şaman deyil. (ermənicə) 36 Mən bilirəm, bu adamı n adı nədi. (ermənicə) 37 Aped, sənin üçü n ayı b deyil, pulun yoxdu? (ermənicə) |