Jismoniy tarbiya nazariyasi va uslubiyati

Dehqonlar jismoniy tarbiyasi.
 Dehqonlarning ahvoli shahar mehnatkashlarining ahvoliga qaraganda ham 
yomonroq edi. Agar shahardagi shogirdlar va ishchilar bayram kulari dam olsalar, 
dehqonlar bayram kunlari ham ishlar edilar. Pomeshchiklar ular mulki va 
hayotining to`la xo`jayinlari edilar. Ular o`z dehqonlarini sud va tergovsiz 
jazolashlari va hatto o`ldirishlari ham mumkin edi. Daraxtni kesgani uchun 
dehqonni boshini olar edilar, soxtalikda gumon qilingani uchun qaynab turgan 
suvga solib kuydirar edilar, marzaga qo`yilgan toshni qo`porib olgani uchun esa 
beligacha yerga ko`mib qo`yib, plug bilan uning yuragini teshib o`tar edilar. Biroq 
dehqonlarning yerdan yaxshi ulush olish haqidagi orzulari so`nmadi, ular 
ko`pincha qo`zg`olonlar ko`tarib, ekspluatatorlarga qarshi kurashdilar.
Burjuaziyaning Rim katolik cherkoviga qarshi kurashi dehqonlar va shahar 
kambag`allari manfaati bilan to`g`ri keldi. Shuning uchun cherkovni isloh qilish 
uchun bo`lgan harakat xalqning ommaviy revolyutsion qo`zg`oloniga qo`shilib 
bordi. Bir qancha joylarda bu qo`zg`olon burjuaziya tomonidan belgilangan 
ramkadan oshib ketdi, milliy ozodlik kurashi bilan va faqat pomeshchiklargagina 
emas, balki burjuaziyaning o`ziga ham qarshi kurash bilan qo`shilib ketdi. XV 

---

asrning boshlarida Chexiyada (gusit urushlari), shuningdek XVI asrning boshlarida 
Germaniyada (Reformatsion urushlar) ana shunday bo`lgan edi. Qo`zg`olon 
ko`targan xalqning yo`lboshchilari (Chexiyada-Jijka, Germaniyada-Myunser) faqat 
cherkovni isloh qilish to`g`risida emas, balki sotsial o`zgarishlar haqida ham orzu 
qildilar. Engels taboritlar harakatini plebey-dehqonlarning bid’atchilik harakati 
sifatida baholab: “U (bid’at-T.) “xudo farzandlari tengligidan “grajdanlik tengligini 
va o`sha ondayoq qisman hatto mulk tengligini chiqardi”,-deb yozgan edi. 
Myunser programmasi esa, Engelsning ta’kidlashicha, din masalalarida ateizmga 
yaqinlashdi, uning siyosiy programmasi esa kommunizmga juda ham yaqin edi.
Ommaviy revolyutsion qo`zg`olonlar tajribasi shuni ko`rsatadiki, chinakam 
gumanizm g`oyalarini tarqatuvchi burjua ziyolilarining biqiq kastasi emas, balki 
xalqdir. Xalq ommasi dushmanga qarshi shavqatsiz kurash olib borish jarayonida 
harbiy ishni o`rganib bordi, jismoniy tayyorgarlik bilan aktiv shug`ullandi, 
maktablar barpo qilib, o`z bolalariga aqliy, axloqiy va jismoniy tarbiya berishga 
harakat qildi. O`sha vaqtlarda xalqning g`alaba qilishi uchun hali sharoit yo`q edi. 
Qo`zg`olonlar shavqatsizlik bilan bostirilar, lekin sotsial tenglik haqidagi, 
insonning mehnat qilishgagina emas, balki dam olishga bo`lgan huquqi 
to`g`risidagi, uning ma’lunot olishga va jismoniy tarbiyaga bo`lgan huquqi 
haqidagi g`oyalar mehnatkashlarning qalbida saqlanib qolar va ularni 
ekspluatatorlarga qarshi kurashga rag`batlantirar edi.