A. G. Abdukadirov 2017 y

Optik-tolali simlar. Optik-tolali deyilishiga sabab, yoruglik kuvvatidan 
tolalar orkali boshka energiya turiga aylantirilishidir. Bunday simlarning diametri 
bir necha mikron buladi. Ular kattik katlam bilan, tashkaridan esa ximoyaviy 
koplam bilan koplangan kurinishda buladi. Birinchi optik-tola simlar shisha 
materialidan tayyorlangan edi. Hozir esa uning urniga plastik tolalar ishlatiladi. 
Optik-tolali simlarning afzalliklari: xar kanday tashki karshiliklarga 
chidamliligi, ma’lumotlarni uzok masofalarga uzgartirishsiz va tez uzatilishi 
(avvalgilariga nisbatan xatto 10 barobar tez). Uning kamchiligi LKT (lokal 

---

kompyuter tarmogi)ni xosil kilishda simlarni ulashning nisbatan kiyinligi, ularga 
xizmat kursatishning kimmatligi va kiyinligidadir. Bundan tashkari, optik-tola 
simlarining keng tarkalmaganligiga sabab, etarlicha tajribaga ega bulgan 
mutaxassislarning yukligi xam deyish mumkin. 
Shu bilan birga optik tolalarni boshka vositalar bilan birlashtirib ishlatish 
maksadida andozalar ishlab chikilgan. Bular FDDI (Fiber Distributed Data 
Interface - ma’lumotlarni tarkatishning optik-tola interfeysi), FOSTAR IEEE (Insti-
tute of Electrical and Electronics Enginers-elektrotexnika va radioelektronika 
injenerlari instituti), VGA - Video Graphics Array – videografikli massiv. Bular 
Ethernet tarmogi optik-tola variantini taklif kilib amalga oshirganlar. 
Biz yukorida aytganimizdek koaksial va optik-tola simlarni IBM 
kompyuterlariga tugridan-tugri ulash kiyin. Lekin bu masalani xal kilish uchun 
birlashtiruvchiga ega bulgan tayyor simlardan foydalanilsa, maksadga muvofik 
buladi. 
Optik-tola simlar magistral (tez ishlaydigan) kanallarda ma’lumotlarni yukori 
ishonch bilan uzatilishini ta’minlash talab kilinadigan xollarda kullaniladi. Bu 
usuldan foydalanish ancha kimmatrok hisoblanadi. Lekin undan foydalanish kup 
afzalliklarga ega va katta xajmdagi ma’lumotlar katta tezlik bilan uzatiladi. Uzining 
ekspluatatsion parametri tufayli, kup xollarda undan foydalanish uzini oqlaydi. 
Respublikamizda bu borada amaliy loyixalar amalga oshirilmokda. 
Lokal tarmoqlarning qo‘llanish soxasi juda keng. Bunga ofis ishlarini 
avtomatlashtirish, korxona boshqaruv sistemalari, loyixalarni avtomatlashtirish 
texnologik jarayonlari va robototexnika komplekslari, bank va axborot sistemalari, 
elektron pochta sistemalarini boshqarish kiradi. 
WINDOWS OSda lokal tarmog‘ni sozlash va ishlatish uchun juda qulayligini 
albatta eotirof etish kerak. Tarmoq bilan ishlashdan avval, agar sizning 
kompyuteringiz lokal tarmoqqa ulanmagan bo‘lsa, sozlash ishlari olib boriladi. 
Kompyuter tarmoqda ishlashi uchun uni sozlash jarayoni quyidagicha: 
Avvalo kompyuterda tarmoq plata (karta) borligiga ishonch xosil qilish darkor. 

---