Шүбһә доғуран суаллар

Sual 69: Doğrudanmı, III Yəzdəgirdin qızı Şəhrəbanu imam 
Səccadın (ə) anasıdır? 
Cavab: Mö`təbər tarixə istinad etdiyini düşünən axır dövrün 
bə`zi müəllifləri belə yazır: “Fatimənin anası Şəhrəbanu imamın 
(ə) göstərişi ilə onun atına süvar olub Kərbəladan çıxdı və Reyə 
getdi. Sonralar Seyyid Əbdüləzimin məqbərəsi yaxınlığında dəfn 
olundu.”
126
Eyni mənbədə oxuyuruq: “Xalq arasında belə danışılır 
ki, dağın zirvəsində qadın örtüyünə oxşar bir şey görünür. Ona 
kimsə yaxınlaşa bilmir. Hətta bətnində oğlan uşağı olan qadın ona 
yaxınlaşmaq qüvvəsində deyil.” 
Bə`ziləri belə hesab edə bilərlər ki, belə əfsanələrin saxtalığı 
aşkardır və bu mövzunu araşdırmağa dəyməz. Amma xalq 
arasında belə şayiələr çox olduğundan uyğun mövzunun 
araşdırılmasını zəruri bildik. 
Müxtəlif mənbələrdə imam Səccadın (ə) anası on altı adla 
xatırlanmışdır. Kimi onu Cahanşah, kimi Məryəm, kimisi də 
Fatimə adlandırır. Şiə mənbələrində “Şəhrəbanu” adı daha 
məşhurdur. Bu ad ilk dəfə “Həbairud-dərəcat” kitabındakı bir 
rəvayətdə zikr olunur. Eyni hədisi Kuleyni “Kafi” kitabında nəql 
126
Molla Ağa Dərbəndi”, İksirül-ibadat fi israruşşəhadat”, c. 3, s. 110. 

---

52 
edir. 
Mö`təbər hesab olunmayan bu rəvayətdə deyilir: 
“Yəzdəgirdin qızı Ömərin yanına gətirilərkən Mədinə qızları onun 
tamaşasına durmuşdular. Bu qız məscidə daxil olarkən ətrafı 
işıqlandırdı… Əmirəl-mö`minin (ə) Ömərə buyurdu: “Ona ixtiyar 
ver, qoy müsəlmanlardan özünə ər seçsin.” Ömər qıza bu imkanı 
verdi. Qız imam Hüseynə (ə) yaxınlaşıb, Əlini Hüseynə uzatdı. 
Həzrət Əli (ə) ondan adını soruşdu. Qız dedi: “Cahanşah”…Sonra 
həzrət oğlu Hüseynə (ə) buyurdu: “Bu qızdan sənin üçün yer 
üzünün ən yaxşı şəxsi doğulacaq.” Bir vaxt bu xanım imam 
Səccadı (ə) dünyaya gətirdi. Ona “İbnəl-xeyrəteyn” (iki seçilmişin 
oğlu) deyirdilər… 
Bu rəvayəti nəql etmiş iki şəxsin heç biri mö`təbər hesab 
edilmir. Bundan əlavə, rəvayətin mətninə iradlar bildirilmişdir. 
Məsələn, Yəzdəgird şahın qızının əsir düşməsi çox şübhəlidir. 
Onun Ömər zamanında imam Hüseyn (ə) ilə izdivacı da inandırıcı 
görünmür. Bu rəvayətdən başqa heç bir yerdə imam Səccad (ə) 
“İbnəl-xeyrəteyn” adlandırılmayıb. 
Elə düşünürük ki, bu rəvayəti düzəltməkdə məqsəd, İranın 
Sasanilər sülaləsini mə`sum imamlara bağlamaq olmuşdur. Tarix 
kitablarının heç birində Yəzdəgirdin övladlarının əsir düşməsi 
barədə mə`lumat yoxdur. 
İmam Səccadın (ə) anası haqqında ən mühüm sənəd 
Mənsurun Məhəmməd ibn Əbdüllaha yazdığı məktubdur. 
Məktubda deyilir: “Həzrət Peyğəmbərin (s) vəfatından sonra sizin 
aranızda imam Səccaddan (ə) üstün şəxs olmayıb, hansı ki, o, 
kəniz övladı idi.” (“Əlkamilü fittarix”, c. 2,s 570) 
Maraqlıdır ki, Mənsurun bu sözlərinə nə Məhəmməd, nə də 
başqaları e’tiraz etməmişdir. Əgər imam Səccadın (ə) anası iran 
şahzadəsi olsaydı, təbii ki, Mənsura cavab verilərdi. 
Demək olar ki, bütün şiə mənbələrində imam Səccadın (ə) 
anasının doğuş vaxtı vəfat etdiyi bildirilir. Nəql olunur ki, imam 
Səccadı (ə) həzrət Əlinin (ə) kənizlərindən biri böyütmüşdür. 
Həzrət (ə) yalnız bu kənizi ərə verdikdən sonra camaat onun 
imamın anası (ə) olmadığını anlamışdı.
127
Beləcə, mö`təbər mənbələrə əsasən imam Səccadın (ə) anası 
adından və əsil-nəsəbindən asılı olmayaraq Kərbəlada olmamışdır. 
127
“Biharul-ənvar”, c. 46, s. 8. 

---

53 
Deyilənlərdən bu da mə`lum olur ki, Reyin şərqində dağda 
“Şəhrəbanu bibi” adı ilə tanınan ziyarətgahın imam Səccadın (ə) 
anası ilə heç bir əlaqəsi yoxdur. Bu məqbərənin sonradan 
tikilməsinə digər bir sübut uzun illər Reydə yaşamış Şeyx 
Səduqun bu barədə heç bir mə`lumat verməməsidir. 
Olsun ki, həmin məqbərədə Şəhrəbanu adlı hər hansı 
mö`minə bir qadın dəfn olunmuşdur. Xalq isə adlar üst-üstə 
düşdüyündən bu məqbərənin imam Səccadın (ə) anasına aid 
olduğunu güman etmişlər.