0 ‘z b e k is t 0n respublikasi oliy уа 0 ‘rta m axsus ta’lim vazirligi
(bulbus venae jugularis inferior)
Yüklə 4,47 Mb. Pdf görüntüsü
|
|
(bulbus venae jugularis inferior) joylashgan. Ichki bo'yinturuq vena oqimlari ikki guruhga: l.Bosh suyagi ichidagi venalar, 2. Bosh suyagi tashqarisidagi venalarga bo'linadi. Bosh suyagi ichidagi venalarga quyidagilar kiradi: 1. Miya qattiq pardasidagi kovaklar (sinuslar). Ular tuzilishi jihatidan venalarga o'xshamasa ham, qon tomir vazifasini o'taydi. Ulaming devori elastik tolalaiga boy fibroz to'qimadan iborat. Miya qattiq pardasi sinuslari quyidagi venalardan iborat: 1) yuqori sagittal vena (sinus sagittalis superior): 2 ) pastki sagittal vena (sinus sagittalis inferior); 3) to'gri vena (sinus rectus); 4) ko'ndalang vena (sinus transversus); 5) ensa venasi (sinus occipitalis); 6) sigmasimon vena (sinus sigmoideus); 7) g'ovak vena (sinus cavemosus); 8 ) yuqorigi va pastki toshsimon venalar (sinus petrosus superior et inferior). Bu
venalarga bosh miyadan qon yig'uvchi yuza va chuqur venalar, kalla suyaklarining g'ovakmoddasidan qon yig'uvchi diploikvenalar (w . diploicae), yuqorigi va pastki ko'z venalari (w.
va labirint venalari (v. labyrinthi) quyiladi. Vena sinuslari emissar venalar (w. emissaria) orqali
boshning tashqi venalari bilan qo'shilib turadi. 2. Diploik venalar (w . diploicae) ning klapanlari bo'lmaydi, ular orqali kalla suyaklarining g'ovak moddasidan qon vena sinuslariga oqadi.
Yuqorigi va pastki ko'z venalari (w.ophthalmicae superior et inferior) ning klapanlari yo‘q. Yuqorigi ko'z venasi burun, peshona, yuqori va pastki qovoqlar, g'alvirsimon suyak, ko'z yoshi bezi, ko'z olmasi pardalari va mushaklari venalaridan hosil bo'ladi. Yuqorigi ko'z venasi ko'zning ichki chekkasida yuz venasi oqimlari bilan anastomozlashadi. Pastki ko'z venasi pastki qovoq, shu atrofdagi ko'z mushaklari venalaridan hosil bo'lib, ko'ruv nervi ostida yotadi va yuqorigi ko'z venasiga qo'shiladi. Yuqorigi ko'z venasi ko'z kosasining yuqorigi tirqishi orqali kalla ichiga kirib sinus cavernosus ga qo'shiladi. 4. Labirint venasi (v.labyrinthi) labirintdan boshlanib ichki eshituv yo'li orqali o'tadi va pastki toshsimon sinusga quyiladi. Ichki bo'yinturuq venaning bosh suyagi tashqarisidagi oqimlariga quyidagilar kiradi: halqum venalari
klapansiz, halqum chigalidan (plexus pharyngeae) qonni olib ketadi. Unga halqum, eshituv nayi, yumshoq tanglay va bosh miya qattiq pardasining orqa qismi venalari quyiladi. 1. Til venasi (v.lingualis) til orqasi venasi, tilning chuqur venasi va til osti venalaridan hosil bo'ladi. 2. Yuqori qalqonsimon vena (v. thyroidea superior) hiqildoqning ustki, to'sh-o'mrov-so'rg'ichsimon venasidan hosil bo'ladi.
3. Yuz venasi (v. facialis) yuzning yumshoq to'qimasidan hosil bo'luvchi burchak venasi, ko'z kosasining yuqori venasi, yuqori va pastki qovoq venalari, yuqori va pastki lab venalari, tanglay venasi, engak osti venasi va yuzning chuqur venasi quyilishidan hosil bo'ladi. 4. Jag orqasi venasi (v. retromandibularis) ancha katta bo'lib, quloq suprasi oldidan, quloq oldi bezi ichidan, pastki jag' suyagi shoxi orqasidan o'tib ichki bo'yinturuq venaga quyiladi. Bu vena quloq suprasi, boshning chakka va tepa sohalari, chakka pastki jag' bo'g'imi venalari va qanotsimon vena chigalidan qon yig'adi. Tashqi bo'yinturuq vena
to 'sh -o 'm rov - so'rg'ichsimon mushakning oldingi chekkasida ensa va quloq orqa venasining qo'shilishidan hosil bo'ladi. U to'sh-o'mrov-so'rg'ichsimon mushakning oldingi yuzasi bo'ylab o'mrov suyagigacha tushadi va ichki bo'yinturuq venani o'mrov osti venasiga qo'shilgan burchakka yoki o'mrov osti venasiga quyiladi. Tashqi bo'yinturuq venaga yo' l-yo'lakay kurak osti venasi
oldingi bo'yinturuq vena (v. jugularis anterior) va bo'yinning ko'ndalang venasi
quyiladi. Oldingi bo'yinturuq vena
engak osti sohasi mayda venalaridan hosil bo'ladi. U pastga tomon tushib, bo'yin fassiyalari o'rtasidagi oraliqda o'ng va chap oldingi bo'yinturuq venalari o'zaro ko'ndalang anastomoz bilan qo'shilib bo'yinturuq vena ravog'ini
hosil qiladi. Bu ravoq o'ng va chap tomonda tashqi bo'yinturuq venaga quyiladi. O'mrov osti venasi
toq, qo'ltiq osti venasining davomi bo'lib, oldingi narvonsimon mushakning oldida joylashadi. To'sh-o'mrov bo'g'imi orqasida ichki bo'yinturuq vena bilan qo'shilib, yelka-bosh venasini hosil qiladi. Unga ko'krak venalari
va kurak orqa venasi (▼.scapulae dorsalis) quyiladi. O'mrov osti venasining boshlanish joyida va oxirida klapanlari bor.
Qo'l venalari yuza va chuqur venalarga bo'linadi. Bu venalar o'zaro ko'plab anastomozlar hosil qilib qo'shiladi. Qo'lda yuza venalar yaxshi bilinadi. Qo'lning asosiy yuza venalari: lateral va medial teri osti venalari bo'lib, ular barmoqlaming orqa tomonidagi vena chigallaridan boshlanadi. Kaftning dorsal venalari (to'rtta) (w . metacarpeae dorsales) va ular o'rtasidagi anastomozlar barmoq, kaft va kaft usti sohalarida qo'l kaftining orqa to'rini (rete venosum dorsales manus) hosil qiladi. Qo'lning kaft tomonidagi yuza venalar ingichka bo'lib, barmoqlaming kaft venalaridan
boshlanadi. Ulardan qon barmoqlaming yon tomonida joylashgan anastomozlar orqali kaftning orqa to'riga quyiladi. Qo'lning lateral teri osti venasi yoki bosh vena (v. cephalica) kaftning orqa vena to'rining bilak tomonidan birinchi dorsal kaft venasidan boshlanadi. U bilak oldingi yuzasining lateral tomoni bo'ylab ko'tarilib, ko'plab teri osti venalarini qabul qilib tiisak chuqurchasiga yo'naladi. Bu yerda medial teri osti venasi bilan anastomoz hosil qilganidan so'ng yelkaga yo'nalib, qo'ltiq osti venasiga quyiladi. Qo'lning medial teri osti yoki asosiy venasi (v. basilica) to'rtinchi dorsal kaft venasining davomi bo'lib, bilakning medial tomonidan yuqoriga ko'tariladi. Tirsak chuqurchasida anastomoz hosil qilganidan so'ng yelkaning pastki qismida yelka venasiga quyiladi. Tirsakning oraliq venasi (v. intermedia cubiti) qopqoqlari bo'lm ay, u tirsakning oldingi sohasida teri ostida bosh venadan asosiy venaga qarab qiya yo'nalgan. Bulardan tashqari, bilakning oldingi yuzasida bilakning oraliq venasi
joylashadi. Bu vena tirsakning oraliq venasiga quyiladi. Yangi tug'ilgan chaqaloq qo'lida teri osti vena chigallari bo'lib, yirik venalar yaxshi bilinmaydi. 2 yoshdan so'ng bu chigallardan qo'lning bosh va asosiy venalari yaqqol ko'rinadi. Kaftning chuqur vena ravog'iga juft kaft venalari (w . metacarpeae palmares) quyiladi. Bu ikkala vena ravoqlaridan juft bilak va tiisak venalari
hosil bo'ladi. Ular o'z nomidagi arteriyalar bilan yo'nalib o'zaro qo'shiladi vajuft yelka venasini
hosil qiladi. Bu venalar qo'ltiq osti chuqurchasiga yetmasdan qo'shilib toq q o 'ltiq osti venasini hosil qiladi. Q o'ltiq osti venasi I qovurg'aning tashqi qirrasigacha davom etib, o'mrov osti venasiga o'tadi. Qo'lning chuqur venalarining oqimlari o'z nomidagi arteriya tarmoqlariga mos ravishda joylashadi va ular tarqalgan sohalardan qon yig'adi. P astk i kovak vena tizimi Pastki kovak vena (v. cava inferior) odam tanasidagi eng katta vena bo'lib, klapanlari bo'lmaydi. Uning uzunligi qorin bo'shlig'ida 18—20 sm, ko'krak bo'shlig'ida 1—4 sm. Kengligi boshlanish qismida 20 mm, quyish joyida 32—33 mm. Pastki kovak vena IV— V bel umurtqalari o'rtasidagi tog'ay disk sohasida o'ng va chap umumiy yonbosh venaning (vena iliaca communis dextra et
sinistra) qo'shilishidan hosil bo'ladi. Dastlab pastki kovak vena o'ng katta bel mushagining oldingi yuzasida joylashadi. U qorin aortasining o'ng tom onida yuqoriga ko'tarilib, o 'n ikki barmoq ichakning gorizontal qismi, m e’da osti bezining boshi va ichaktutqich ildizining orqasidan o'tadi. Jigarda o 'z nomidagi egatda joylashib, jigar venalarini qabul qiladi. So'ngra diafragmadan o'z nomidagi teshik orqali orqa ko'ks oralig'iga o'tib, perikard ichiga kiradi va o'ng bo'lmachaga quyiladi. Qorin bo'shlig'ida pastki kovak vena qorinparda bilan faqat old tomondan o'ralgan. Pastki kovak vena tizimi oyoq, chanoq devori va unda joylashgan a’zolardan, qorin bo'shlig'i devori va unda joylashgan juft a’zolardan, shuningdek, jigardan qon yig'adi. Yangi tug'ilgan chaqaloqda pastki kovak vena III—IV bel umurtqalari sohasida hosil bo'ladi. Bu soha yoshga qarab pastga suriladi va balog'at davrida IV—V bel umurtqalari sohasiga tushadi. Pastki kovak venaning hosil bo'lish burchagi yangi tug'ilgan chaqaloqda 63° bo'lsa, kattalarda 93°. Pastki kovak vena yangi tug'ilgan chaqaloqda qisqa va nisbatan keng ( 6mm) bo'ladi. Bola hayotining birinchi yilida uning diametri o'zgaradi, so'ng yuqori kovak venaga nisbatan tezroq o'sadi. Pastki kovak vena oqimlarining devori, yuqori kovak venaga nisbatan qalin. Ularda elastik membrana yaxshi bilingan bo'lib, pardalami bir-biridan ajratadi. O'rta qavatida yaxshi bilinadigan aylanma va bo'ylama yo'nalishdagi mushaklar bor. O'spirinlik davrida pastki kovak vena diametri 23— 26 mm bo'ladi. Pastki kovak venaning oqimlari ikki: pariyetal va visseral guruhlarga bo'linadi. Pastki kovak venaning pariyetal oqimlariga: 1. Bel venalari (w .
odatda 4 juft bo'lib, shu nomdagi arteriya tarqalgan sohadan qon yig'adi. Ular o'zaro ko'tariluvchi bel venasi
vositasida anastomoz hosil qiladi. Bel venalariga orqa miya irmoqlari (r. spinalis) orqali umurtqa pog'onasi chigallaridan qon oqadi. 2. Diafragmaning pastki venalari (w .
o'ng va chap shu nomli arteriyaning ikki tomonida joylashib, pastki kovak vena jigardan chiqqanidan so'ng quyiladi. Pastki kovak venaning visseral oqimlari quyidagilar: 1. M oyak (tuxum don) venasi (v. testicu laris) (o v a r ic a ), juft,
moyakning orqa qirrasidan (tuxumdon darvozasidan) ko'p sonli vena bo'lib boshlanadi. U moyak arteriyasi atrofmi o'rab uzum shingiliga o'xshagan chigal
hosil qilib erkaklarda urug' tizimchasi tarkibiga kiradi. Mayda venalar o'zaro birikib har tomondan bittadan vena hosil qiladi. O'ng moyak (tuxumdon) venasi pastki kovak venaga, chap vena esa buyrak venasiga quyiladi. 2. Buyrak venasi (v.renalis) juft, buyrak darvozasidan gorizontal yo'nalib, I —II bel um urtqalariaro tog'ay sohasida pastki kovak venaga quyiladi. C hap buyrak venasi o'ngiga nisbatan uzu n b o 'lib , qorin aortasining oldidan o'tadi. 3.Виугак usti bezi venasi (v. suprarenalis) buyrak usti bezi darvozasidan chiqadi. Chap vena buyrak venasiga, o'ng vena esa pastki kovak venaga quyiladi.
Jigar venalari (w . hepaticae) 3—4 ta bo'lib, jigar parenximasida joylashgan. Ular pastki kovak venaning jigaiga tegib turgan qismiga quyiladi. O'ng jigar venasi quyilishdan oldin jigaming venoz boylami bilan birikkan. Umumiy yonbosh vena
toq, yirik vena. U dumg'aza- yonbosh bo'g'im i sohasida ichki va tashqi yonbosh venalaming qo'shilishidan hosil bo'ladi. O'ng umumiy yonbosh vena shu nomdagi arteriyaning orqasida, chap vena esa medial tomonida joylashadi. Ichki yonbosh vena (v. iliaca interna) kichik chanoq bo'shlig'ining yon devorida shu nomdagi arteriyaning orqasida yotadi va uning tarmoqlari qon bilan ta ’minlovchi sohalardan qon yig'adi. Uning oqimlari pariyetal va visseral guruhlarga bo'linadi. Ichki yonbosh venaning pariyetal oqimlariga dum baning yuqorigi va pastki venalari (w. gluteae superior et inferior), yopqich vena (v. obturatoriae), dumg'azaning lateral venasi (v. sacralis lateralis) (juft) va yonbosh-bel venasi (v. iliolumbalis) kiradi. Bu venalar shu nomdagi arteriyalar bilan birga yo'nalib, ular tarmoqlangan sohalardan qon yig'adi. Ularda klapanlar bor. Ichki yonbosh venaning visseral oqimlari kichik chanoq bo'shlig'i a’zolari atrofini o'ragan quyidagi vena chigallaridan boshlanadi: 1. To'g'ri ichak vena chigali
to'g'ri ichakning orqa va yon tomonlarida joylashgan bo'lib, ichki va tashqi guruhlarga bo'linadi. Ichki chigal to'g'ri ichakning shilliq osti asosida va tashqi chiqaruv teshigi terisi ostida joylashsa, tashqi chigal mushak qavat ustida yotadi. Bu chigallaidan qon toq to'g'ri ichakning yuqori venasi orqali pastki ichaktutqich venasiga, juft to 'g 'ri ichakning o 'rta venasi
orqali ichki yonbosh venaga va juft to'g'ri ichakning pastki venasi
orqali ichki uyatli venaga quyiladi. 2. Qovuq vena chigali (plexus venosus vesicalis) qovuqni yon tomoni va tubi sohasini o'rab turadi. Bu chigalga erkaklarda prostata bezi venalari va
ayollarda v.dorsalis clitoridis quyiladi. Bu chigaldan qon qovuq venalari
orqali ichki yonbosh venaga quyiladi. 3. Erkaklarda prostata vena chigali
prostata bezi va urug' pufakchalarini o'ragan. Unga
va
w . scrotalis posteriores quyiladi. Ayollarda siydik chiqaruv nayini o'ragan vena chigali orqa tom onga qin vena chigali
hosil qilib o 'tsa , yuqori tomonga bachadon bo'yn ini o'ragan bachadon vena chigalini
hosil qilib o'tadi. Bu chigallardan qon bachadon venalari
orqali ichki yonbosh venaga quyiladi. Tashqi yonbosh vena (v. iliaca externa) ning klapanlari yo‘q. O'z nomidagi arteriya bilan yo'nalib, dumg'aza yonbosh bo'g'im i sohasida ichki yonbosh vena bilan qo'shilib umumiy yonbosh venani hosil qiladi. Chov boylamining ustida tashqi yonbosh venaga qorin ustining pastki venasi
va yonbosh suyagini aylanib, o'tuvchi chuqur vena (v.circumflexa ilium profunda) quyiladi. Oyoq venalari Oyoq venalari chuqur va yuza venalarga bo'linadi. Chuqur venalaming qopqoqlari bo'lib, o'z nomidagi arteriyalar bilan yo'nalib, shu arteriyalar tarmoqlangan sohalardan qon yig'adi. Yuza venalar teri ostida joylashadi. Oyoq panjasi venalari: oyoq panjasining orqa (dorsal) venalari
barmoqlaming vena chigallaridan boshlanib, oyoq panjasining orqa (dorsal) ravog'iga
quyiladi. Bu ravoqning medial chekkasidan oyoqning katta teri osti venasi, lateral chekkasidan esa oyoqning kichik teri osti venasi boshlanadi. Oyoq panjasining kaft tomonida kaft vena to 'ri
ko'p sonli teri osti venalaridan qon yig'adi. Ular chuqur anastomozlar hosil qiladi. Oyoq panjasining teri osti venalaridan qon oyoqning katta va kichik teri osti venalari orqali oqadi. 1. Oyoqning katta teri osti venasi (v. saphena magna) klapanlari ko‘p bo'lib, medial to'piqning old tomonidan boshlanadi. U oyoq panjasining kaft tomonidan keluvchi irmoqlami qabul qilganidan so‘ng boldirning medial yuzasi bo'ylab teri osti nervi bilan yuqoriga ko'tariladi. Son suyagini medial do'ngsimon o'simtalari ustini aylanib, sonning oldingi yuzasiga o'tadi. Bu yerda vena
) dan kirib son venasiga quyiladi. Yo'l — yo'lakay oyoqning katta teri osti venasiga boldir va sonning medial va oldingi yuzalaridan qon yig'uvchi teri osti venalari quyiladi. Oyoqning katta teri osti venasi son venasiga quyilishdan oldin unga tashqi tanosil a’zolari va qorinning oldingi devoridan qon yig'uvchi teri osti venalaridan tashqi uyatli vena (v.pudendae externae), yonbosh suyagini aylanib o'tuvchi yuza vena (v .c ir c u m fle x a ilium s u p e r f i c i a l ) , q o rin u stin in g yuza venasi (v.epigastrica superficialis) quyiladi. Oyoqning kichik teri osti venasi
ning klapanlari ko'p bo'lib, oyoq panjasining lateral chetidan boshlanadi. U oyoq panjasining kaft yuzasi va tovon sohasi teri osti venalaridan boshlanib, lateral to'piqning orqasidan yuqoriga ko'tarilib. boldirning orqa lateral yuzasidan keluvchi irmoqlami qabul qiladi. Boldirning orqa yuzasida boldir mushagining ichki va tashqi boshchalari o'rtasidagi egatda n. saphenus shoxlari yonida joylashib, taqim osti chuqurchasiga kiradi va taqim osti venasiga quyiladi. Oyoq panjasining chuqur venasi ikkita bo'lib, chuqur arteriya bilan birga yo'naladi. Oyoq panjasining kaft tomonidagi chuqur vena
bo'lib boshlanib, v. metatarseae plantares lar orqali kaftning chuqur ravog'iga (arcus venosus plantaris) quyiladi. Bu ravoqdan hosil bo'lgan medial va lateral kaft venalari orqali qon orqa katta boldir venasiga oqadi. Oyoq panjasining dorsal venalari (w. metatarseae dorsalis pedis) shu
tomondagi chuqur ravoqqa quyadi. Bu ravoq esa oldingi katta boldir venasiga (v. tibialis anterior) davom etadi. Yangi tug'ilgan chaqaloq oyog'ida teri osti vena chigallari bo'lib, yirik venalar yaxshi bilinmaydi. Ikki yoshlardan so'ng bu chigallardan oyoqning katta va kichik yashirin venalari yaqqol ko'rina boshlaydi. Ulaming diametri 2 yoshgacha tez o'sadi, katta yashirin vena 2 marta, kichigi esa 2,5 marta kattalashadi.
Darvoza venasi (v. portae) qorin bo'shlig'idagi toq hazm a’zolaridan (me’da, ingichka va yo'g'on ichak, to'g'ri ichakning yuqori qismi, taloq, me’da osti bezi) qon yig'uvchi yirik vena. Uning uzunligi 5—6 sm, ko'ndalang o'lcham i 11 — 18 mm. Darvoza venasi jigar o ‘n ikki barmoq ichak boylami ichida xususiy jigar arteriyasi va umumiy o 't yo'lining orqasida joylashadi. Jigar darvozasiga kiigach, darvoza venasi o ‘ng (r. dexter) va chap
(r.sinister) shoxlaiga bo'linadi. Ular, o ‘z navbatida, sektor va segmentlaiga shoxlanadi. Bunday bo'linish davom etib, oxiri bo'lakchalararo venalarga aylanadilar. Bo'lakcha ichida bu venalar keng kapillarlaiga (sinusoid tomirlar) bo'linadi. Bo'lakchaiardan chiquvchi venalar o'zaro qo'shilib, 3—4 jigar venalarini hosil qiladi. Darvoza vena tizimi venalarida ikkita kapillar tori mavjud Ulaming birinchisi hazm a ’zolari devorida, ikkinchisi esa jigar bo'lakchalari ichida joylashgan. Shuning uchun hazm a’zolari devoridan yig'ilgan vena qoni jigardan o'tish vaqtida zararli va yot moddalardan tozalanib, so'ngra pastki kovak venaga quyiladi. Darvoza venasi me’da osti bezi boshining orqasida ichak tutqichning yuqori va taloq venasining o'zaro qo'shilishidan hosil bo'ladi. Bundan tashqari darvoza venasining hosil bo'lishida ichak tutqichning pastki venasi va chap m e’da venasi ham ishtirok etadi. Darvoza venasiga jigar o'n ikki barmoq ichak boylami ichida o 't pufagi venasi (v. cystica), m e’daning kichik egriligidan qon yig'uvchi o'ng va chap m e’da venalari
o'n ikki barmoq ichak me’da osti bezi ustki orqa venalari
Yüklə 4,47 Mb. Dostları ilə paylaş:
|