okula bisiklet ile gitti. (ile - ko'makchi), Engin He Ay§e okula gittiler (ile - bogiovchi). Shuningdek, bogiovchi va ko'makchi orasidagi farqni aniqlash uchun so‘zni gap ichidan chiqarish kerak. Agar shunda gap buzilmasa, demak qoilanilgan yordamchi so‘z bogiovchi bo' ladi, buzilsa - ko'makchi boiadi. Umuman, nutqda vosita, sabab, zamon, makon va shu kabi sintaktik munosabatlarni ifodalash uchun qoilanadigan yordamchi so'zlarga ко ‘makchilar (edatlar; son gekim edatlari) deyiladi. Ba’zi grammatika kitoblarida ko'makchilar ilgeqler deb ataladi. Hozirgi zamon turk tilidagi asosiy ko'makchilar sirasiga igin, gibi, kadar, gore, dolayi, otiirii, iizere, degin yordamchi so'zlari kiradi. Ba’zi ot, sifat ravish turkumlariga mansub so'zlar ham ko'makchi sifatida qoilanadi: nazaran, ait, beri, gayri, boyle, once, evvel, sonra. 144
karp, dogru, yana, ba§ka, dair, ragmen, dek, ote kabi. Qadimgi turkcha matnlar, shuningdek, badiiy adabiyotda uchrab turadigan nap, birle, tek, sari, igre, ara, iqeri, di$ari, dzge kabi so'zlami ham ko'makchi sifatida namoyon bo1 lishi mumkin. Ko'makchilar o'zgarmaydigan (turlanmaydigan va yasalmaydigan) yordamchi so’zlardir. Nutqda qo'llanishlari, otlaming ayrim kelishik shakllarini boshqarishlariga ko‘ra ko'makchilar quyidagi turlarga boiinadi: 1. Bosh kelishikda turgan ot va qaratqich kelishikda turgan olmosh bilan birga qo'llanadigan ko'makchilar: ile, igin, gibi, kadar (su ile, bal gibi, benim gibi, Ayse igin) kabi.
