113
t chegaraviy soliq stavkasi.
t =ΔY/ΔT
Bu yerda: ΔT – to‗lanadigan soliqlar miqdorining o‗sishi;
ΔY – daromadlarning o‗sishi.
Progressiv soliq tizimi multiplikator samarasini yumshatadi va
ishlab chiqarish hamda bandlilik darajalarini barqarorlashtiradi.
Soliqqa tortish hisobga olingan holdagi
xarajatlar multiplikatori
soliqqa tortish hisobga olinmagan holdagi soliq multiplikatoridan ancha
kichikroq miqdorga ega, chunki daromadlarga
aylangan xarajatlarning
bir qismi soliqlarga chegirilib, muomaladan
chiqadi va maltiplikasiya
samarasini pasaytiradi. Bu ikkala formulani solishtirganda ham ko‗zga
tashlanadi. Shuningdek ochiq iqtisodiyotda oshgan daromadlarning bir
qismi importga yo‗naltirilishi oqibatida
muomaladan chiqib ketishi
tufayli multiplikator samarasi yopiq iqtisodiyotga nisbatan pastdir.
Ochiq iqtisodiyotda davlat xarajatlari multiplikator va muvozanatli
ishlab chiqarish hajmi quyidagi tenglamalar sistemasini yechib topiladi:
Y=C+I+G+Xn
C=a+b(1-t) x Y
Xn=g+m‘Y
Agarda (2) va (3) tenglamalarni asosiy makroiqtisodiy ayniyatga
qo‗yib, yechsak quyidagi yechimga ega bo‗lamiz:
1
Y= ------------------- (a+I+G+g)
1(1-b (1-t)+m‘)
Bu yerda: 1 / 1(1-b(1-t)+m‘) ochiq iqtisodiyotda
davlat xarajatlar
multiplikatori.
Muvozanatli daromadlar darajasiga soliqlarni kamaytinish ham
multiplikativ ta‘sir ko‗rsatadi. Soliqlar miqdorini ΔT
ga kamaytirsak,
tasarrufdagi daromad darajasi ΔT ga oshadi. Iste‘mol xarajatlari mos
tarzda ΔTx b (bu yerda b-iste‘molga chegaraviy moyillik)
miqdorga
oshadi va u rejalashtirilgan xarajatlar egri chizig‗ini yuqoriga siljitadi,
milliy ishlab chiqarish hajmini esa ΔU ga oshiradi.
114
Soliq multiplikasiya samarasi davlat xarajatlari singari soliqlarning
bir marta o‗zgarishi oqibatida iste‘molning bir necha bor o‗zgarishiga
boqliq.
T↓(ΔT)
Yd↑ (ΔYd= -ΔT)
C↑ (ΔC=b(-ΔT))
E↑ (ΔE=b(-ΔT))
Y↑ (ΔY=b(-ΔT)
C↑ (ΔC=b(b(-ΔT))
E↑ (ΔE=b2(-ΔT))
Y↑
(ΔY=b2(-ΔT))
C↑ (ΔC=b(b2(-ΔT))) va h.k.
Demak, soliq multiplikatorini quyidagicha tasvirlash mumkin:
Dostları ilə paylaş: 
