Ozbekiston respublikasi oliy va orta maxsus ta`lim vazirligi

Hisoblash tarmoqlari ishini tashkil qilish uchun mo‘ljallangan operatsion tizimlar 
Bu OTlar hozirgi paytda unchalik keng tarqalmagan, chunki hisoblash tarmoqlari o„zlarining 
tarkibiga har xil arxitekturali EHMlari kiritilishini nazarda tutadi va ko„p hollarda ularning har biri 
o„zining vazifasi umumiy bo„lgan OT boshqaruvida ishlaydi. OTning hisoblash tarmog„ida ishlashi 
ma‟lum xususiyatlar bilan tavsiflanadi. Ularning ichida eng asosiysi – hisoblash tarmog„i ichida 
ma‟lumotlarni uzatishni tashkil qilish zaruratidir. Hisoblash tarmog„i ichida istalgan informatsiya 
alohida portsiyalar – 
ma’lumotlar bloki
bilan uzatiladi. 
Ma‟lumotlar bloklarini uzatish bo„yicha OTga qo„yiladigan asosiy talablarni quyidagicha 
ta‟riflash mumkin: 
1) ma‟lumotlar bloki tarmoqda ma‟lumot manbai va uning adresati orasida ikki yo„nalishda 
asinxron ravishda va erkin sirkulyatsiya qilinishi kerak; 
2) OT ma‟lumotlar bloki tarmoqda bo„lgan davri davomida uning o„tishini nazorat qilib turishi 
lozim; 
3) ma‟lumotlar bloklari hisoblash tarmog„ida bo„lganida ularning yo„qolishi yoki 
o„zgarishining oldini oluvchi dasturaviy va apparat vositalari zarur;
4) OT o„z ichiga hisoblash tarmog„ida qaytalangan, yo„qolgan yoki yanglish ma‟lumotlar 
bloklarini qidirib topish mexanizmini kiritishi kerak. 

---

74 
* Izoh.
Ma‟lumotlar bloki ichida xizmat informatsiyasi bo„lgan sarlavha va matndan iborat bo„lishi kerak. 
Xizmat informatsiyasi o„z ichiga masala idenfikatorini, foydalanuvchi idenfikatorini, ma‟lumotlar blokining 
tarmoqdan o„tishi tartibini belgilaydigan ustuvorlikni, ma‟lumotlar bloki boradigan EHM (yoki terminal) adresini va 
sh.k.larni oladi. 
Har xil mashinalar va terminallardan yagona hisoblash tarmog„ini yaratishga yo„nalgan 
OTning hamma protseduralari protokollar yordamida amalga oshiriladi.