L. N. Xalikova, U. R. Mavlonova

O‘qituvchi: 
Belgilangan vaqtda interaktiv 
usulni qo‘llab mashg‘ulotni 
qiziqarli va mazmunli o‘tishiga 
erishadi 
Talaba: 
Mavzuni to‘liq 
o‘zlashtirishga, fanning 
predmetini, maqsadini va 
o‘rganish usllarini to‘liq 
o‘rganishga, bir-birini fikrini 
xurmat qilishga va mustaqil 
fikrlashga o‘rgandi 
Kelgusi 
rejalar 
Interaktiv usulda 
mashg‘ulotlarni o‘tishga 
ko‘nikma hosil qilib boradi 
Gurux bo‘lib ishlashga , 
ko‘proq bilim olish 
kunikmasiga ega bo‘lib boradi 
Mashg‘ulotni olib borishda qo‘llaniladigan pedagogik texnologiyalar va 
foydalaniladigan tarqatma materiallar bayoni. 
Ushbu mashg‘ulotni o‘tkazishda «Kichik guruxlarda ishlash» texnologiyasidan 
foydalaniladi. Kichik guruxlarda ishlash uchun gurux teng sonli talabalardan iborat 
kichik guruxlarga bo‘linadi. va ularga savol yuzasidan tarqatma materiallar beriladi. 
Tarqatma materiallar bilan tanishib chiqqan kichik gurux a’zolari fikrlashadilar va 
guruxning lideri chiqib muaamoni yoritib beradi. Boshqa gurux a’olari javob bergan 
guruxning fikrini to‘ldirishlari va qo‘shimcha savollar berishlari mumkin. 
Birinchi gurux uchun tarqatma material. Istitutsionalizm iqtisodiy 
yo‘nalishining shakllanishi va rivojlanishi. 

---

 
126 
Ijtimoiy-institutsional yo‘nalishning boshlanishi X1X asrning oxirlariga to‘g‘ri 
keladi va XX asr 20-30 yillarida AQShda keng tarqalgan. 
Yo‘nalishning nomi lotincha «institut» – urf-odat, muassasa, ko‘rsatma 
so‘zidan olingan. 
Yo‘nalish vakillarining fikricha institutlar jamiyat rivojlanishining 
harakatlantiruvchi kuchlari bo‘lib xizmat qiladi. 
Ob’ektiv iqtisodiy qonunlar tan olinmaydi. Xususiy mulk, soliq, pul, kredit, 
foyda va savdo kabi iqtisodiy kategoriyalar jamiyat ruhining paydo bo‘lishi shakli 
hisoblanadi. 
Bu yo‘nalishdagilar ma’lum guruhlarning odat, an’analari, yurish-turishi, 
o‘ylash usullari, huquqiy-ahloqiy va boshqa ko‘rinishlar evolyutsiyasini tadqiq 
qiladilar. 
Institutsionalizm evolyutsiyasi uch davrga bo‘linadi. 1. Eski negativ maktab 
(20-30 yillar) - T.Veblen (1857-1920), J.R.Kommons (1862-1945), U.Mitchell 
(1874-1948), J.Gobson (1858-1940), U.Gamilton g‘oyalarida namoyon bo‘ldi. 
Iqtisodiy jarayonlar turli tushunchalar asosida bayon qilinadi. Masalan, Veblen 
iqtisodiy jarayonlarni ruhshunoslik, biologiya va antropologiya bilan bog‘laydi. 
Kommons - ruhshunoslik huquqini , Mitchell - antropologiya va matematika hisob-
kitoblarini ustun qo‘yadi. 
2. Kechki institutsionalizm (1 jahon urushidan keyin) J.M.Klarkning «Iqtisodiy 
institutlar va insonlar farovonligi» asarlarida, G.A.Berlining «Mulksiz hokimiyat» va 
«XX asr kapitalistik inqilobi» asarlarida, G.Minzning aksionerlar soni ortishi, kapital 
mulkning kapital funksiyadan ajralish jarayoni haqidagi maqolalarida qayd etilgan.
3. Neoinstitutsionalizm 60-70 yillardagi ijtimoy institutsional yo‘nalish. 
Amerikalik nazariyotchi L.Lou, shvesiyalik iqtisodchi G.Myurdal tomonidan ishlab 
chiqarilgan. J.K.Gelbreyt va R.Xeylbroner tomonidan rivojlantirilgan. Iqtisodiy 
jarayonlar rivoji industriya va texnokratiya rolining o‘sishi bilan bog‘liq qaraladi. 
Ijtimoy hayotga asoslanib, iqtisodiy jarayonlar borishi tushuntiriladi.