Biokimyo va molekulyar biologiya

Keton tanalari metabolizmi. 
Odatda, ―keton tana‖ atamasi orqali atsetosirka, 
β-oksimoy kislotalar va atsetonlar nomlanadi.
 
Keton tana 
jigarda 
atsetil-KoAdan 
hosil bo‗ladi. Quyida keton tananing sintezlanish sxemasi keltirilgan:
Keton tanalarning ikkinchi sintezlanish yo‗li ikkita atsetil-KoA ning 
kondensatsiyasidir. Bunda suv ishtirokida kondensatsiyalangan atsetoatsetil-KoA 
dan koenzim-Aning uzilishi va erkin atsetosirka kislotaga aylanishi yuz beradi:

---

190 
Atsetoatsetil-KoA
 
Atsetosirka kislota 
Sog‗lom odamlarning qonida keton tanachalarning miqdori ko‗p emas. 
Patologik holatlarda (qandli diabet) uning qondagi miqdori 20 mol/l gacha 
ko‗payishi mumkin. Bu kasallikni 
ketonemiya 
deyiladi. Bu holat periferik 
to‗qimalar tomonidan keton tanachalarning hosil bo‗lish darajasini ularni 
utilizatsiyalash qobiliyati chegarasidan oshib ketganida sodir bo‗ladi. Keyingi 
tadqiqotlar keton tanachalar organizmning energetik balansi doimiyligini 
ta‘minlashda muhim ahamiyatga egaligini tasdiqlandi. Keton tanachalar 
mushaklar, buyraklarga yoqilg‗i yetkazib berish orqali, yog‗ to‗qimasidan yog‗ 
kislotalarini favqulodda mobilizatsiyalanishining oldini olinishini boshqaruvchi 
teskari mexanizm sifatidagi funksiyani bajaradi. Jigar bu qoidadan mustasno 
bo‗lib, keton tanachalardan energetik material sifatida foydalanmaydi. 
 
9.5.4. Lipidlar biosintezi
Hayvonlar 
va 
odamlarning 
posaxaridlarni 
zaxiralash 
imkoniyatlari 
cheklangan, shu sababli organizmning ―zaxiralash hajmi‖ uchun glyukoza yog‗ 
kislotalari, glitserin va ulardan sintezlanadigan triglitseridlarni sintezi uchun 
plastik material
bo‗lib xizmat qilishi mumkin. U xolesterin va boshqa 
sterinlarning biosintezi uchun ham muhim. To‗qimalarda yog‗ kislotalarning 
sintezi uning sitoplazmasida yuz beradi. Palmetin kislotagacha sintez sitoplazmada 
sodir bo‗lishi va bu kislotalar mitoxondriyalarga ko‗chirilishi hamda u yerda 
zanjirdagi karbon atomlari sonining osha borishi isbotlangan. Triglitseridlar 
glitserin va yog‗ kislotalaridan sintezlanadi. To‗qimalarda triglitseridlarning sintezi 
oraliq birikma glitserol-3-fosfat hosil bo‗lishidan boshlanadi: 
Dioksiatsetonfosfatdan ham glitserol-3-fosfat hosil bo‗lishi mumkin:

---

191 
Keyin glitserol-3-fosfat ikki molekula yog‗ kislotasining KoA hosilasi bilan 
atsillanib fosforid kislota hosil qiladi:
Keyinchalik, fosfatid kislotaning defosforlanishi yuz beradi:
Trigliseridlarning biosintezi 1-,2-diglitseridlarning 3-molekula atsil-KoA 
bilan eterifikatsiyasi yakunlanadi: