Biokimyo va molekulyar biologiya

 Fermentning faol markaziga DFF birikishi natijasida 
faolsizlanishini ko‗rsatuvchi sxema
DFFning shu xildagi ta‘sir mexanizmidan foydalanib ―katalitik‖ serin 
atrofida joylashgan aminokislotalarning tabiatini aniqlashga harakat qilib 
ko‗rilgan, ba‘zi fermentlar bo‗yicha bu xildagi ma‘lumotlar 7-jadvalda keltirilgan. 
 
 

---

73 
7-jadval
.
 
Qator esteraza va proteinazalar molekulasining serin aminokislotasi 
atrofida joylashgan aminokislota qoldiqlalari haqida ma‘lumot 
(Maler va 
Kardes bo„yicha) 
Ferment 
Serin atrofida joylashgan 
aminokislota qoldiqlari 
Ximotripsin 
Gli-Asp-
Ser
-Gli-Gli 
Tripsin 
Gli-Asp-
Ser
-Gli-Pro-Val 
Trombin 
Asp-
Ser
-Gli 
Elastaza 
Asp-
Ser
-Gli 
Butirilxolinesteraza 
Asp-
Ser
-Gli 
Atsetilxolinesteraza 
Glu-Ser-Ala 
Ishqoriy fosfataza 
Tre-Ala- 
Ser
- Gis-Asp 
Fosfoglukomutaza 
Tre-Ala-
Ser
-Gis-Asp 
Fosforilaza 
Gli-Ile-
Ser
-Val-Arg 
7-jadval ma‘lumotlaridan ko‗rinib turibdiki, ta‘sir etish tipi o‗xshash bo‗lgan 
fermentlar maxsusligi bo‗yicha farqli bo‗lishsada, ularning funksional faol 
gidroksilga ega bo‗lgan serin aminokislotasi atrofida joylashgan aminokislotalari 
ketma-ketligi bir xil bo‗lishi mumkin ekan. Ferment molekulasida faol markazdan 
tashqari 
allosterik 
(yunoncha, ―allos‖ – ―boshqa‖, ―yot‖ va ―steros‖ ‒ ―makonli‖, 
―strukturaviy‖)
markaz
ham uchraydi, odatda, u substrat molekulasidan 
farqlanadigan past molekulali (effektor yoki modifikator deb nomlangan), modda 
bo‗lib, ferment molekulasining bir qismi hisoblanadi. Allosterik markazga 
effektorning birikishi ferment molekulasini uchlamchi va ko‗pincha to‗rtlamchi 
strukturasini va unga mos holda faol markaz konfiguratsiyasini o‗zgarishiga va 
demak, enzimatik faollikning yo oshishiga yoki susayishiga olib keladi. Faolligi 
faol markaz va allosterik markazlarning holati orqali boshqariladigan fermentlarni