27
Kasbiy sifatlar tizimida:
pedagogik ziyraklik, O‘zbekistonning o‘z
istiqlol va taraqqiyot yo‘li mohiyati, beshta tamoyil rivojlanishining
ma’naviy – axloqiy negizlarini bilishi, milliy tarbiya mohiyati va maz-
munini chuqur anglash, chuqur ilmiy nazariy salohiyati, pedagogik ijod,
o‘z fanining tarbiyaviy imkoniyatlarini mukammal bilish,
pedagogik
bilimlarni takomillashtirishga intilish, mamlakatimiz Prezidentining
ichki va tashqi siyosatidan xabardorlik, o‘zbek xalqining an’analari, qad-
riyatlari, urf – odatlarini yaxshi anglashi, siyosat, tarix, madaniyat,
ma’naviyat, adabiyot va san’at, axloqshunoslik, dinshunoslik, huquqshu-
noslik, o‘lkashunoslik, texnikaga oid ma’lumotlardan xabardorlik, etno-
pedagogika, etnopsixologiyaga oid bilimlarga ega bo‘lish va hokazo.
Bo‘lajak o‘qituvchilarda yuqorida qayd qilingan milliy pedago-
gikaning faoliyatga tayyorlovchi shaxsiy va kasbiy sifatlariga ega qilish
lozim. Bu hol kasbiy mahorat egasi bo‘lish va kadrlar tayyorlashning
milliy dastur talablarini bajarishga yordam beradi.
“Muallimning yuksak sifati uning aqli, ilmi, fikri, so‘zi, axloqu-
odobidadir,
–
degan edi taniqli murabbiy, maktabshunos olim
Hikmatulla Abdullayev o‘zining “Yashil daftar hikmati” asarida. –
O‘qituvchining yuz qarashlari ham, gapirishlari ham, qalbi ham,
ko‘rinishi ham, yurish-turishi ham, kiyinishi ham chiroyli va ibrat
namunasi bo‘lsin. Ayniqsa, uning nutqi tushunarli, ravon, ta’sirli
bo‘lishi darkor. U muloqotda bamisoli so‘z zargari ekanligini ko‘rsata
olishi muhimdir. Shunga erishish kerakki, odamlar, ayniqsa, ota-
onalar va o‘qituvchilar uni rostgo‘y, halol, pokiza, sog‘lom fikrli,
shafqatli va muruvvatli, insonparvar kishi sifatida e’tirof
etsinlar”.
O‘qituvchi «Sog‘lom avlod uchun»
kurashchi, bor bilimi va
tajribasini ta’lim-tarbiya ishiga bag‘ishlagan, o‘z qadrini, o‘z hurmati,
o‘z obro‘sini saqlaydigan inson. Shuning uchun vaqt oltindan, duru-
gavhardan qimmatlidir. U har bir daqiqa vaqtni to‘g‘ri taqsimlaydigan,
bajariladigan vazifalarni hisobga oluvchi, darsga tayyorlanishi, dars
o‘tkazishni rejalashtiradigan, ta’lim muassasasining umumiy qo‘shim-
cha topshiriqlarini tez va sifatli bajaradigan hamda vaqtida ovqat-
lanish, vaqtida dam olishni biladigan intizomli shaxsdir.
Ta’lim va tarbiya jarayoni har bir o‘qituvchidan ulkan aql-zakovat,
sabr-toqat, matonat, o‘quvchilarga va o‘z kasbiga yuksak mehr-
muhabbatli bo‘lishni talab etadi. O‘qituvchining doimo izlanuv-
chan, bilim va tajribasini orttirib borishi, o‘quvchilarni chuqur tushu-
28
nish, ularning ichki dunyosini payqay olishi, o‘sish
va rivoj-
lanish darajalarini nazorat qilib borishi na zarur paytda so‘z, ish yoki
amaliy harakat bilan yordam bera olish qobiliyati ta’lim va tarbiya
jarayonining muvaffaqiyatini ta’minlovchi omillardir.
Pedagogik kasb – bu barkamol inson sifatida xarakterlanuvchi
ijtimoiy ahamiyatga molik fazilatlarning barqaror tizimidir. O‘qituvchi
o‘z kasbiga ixlos qo‘yishi va uning ijtimoiy ahamiyatini tushunib
etishi, bolalarga ta’sir o‘tkazishi va ular bilan hamdardligini namoyon
qila olishi shunday fazilatlar majmuasidirki, ular o‘qituvchi faoliyati
va muloqoti bilan uyg‘unlashganda o‘qituvchi mehnatining bir
butunligiga erishiladi.
O‘qitish va tarbiyalash – bular bir-biridan ancha farqli tushun-
chalardir. O‘qituvchi o‘z kasbining to‘la ma’nodagi egasi bo‘lishi
uchun atrof-muhitidagi odamlar orasida hurmat–e’tibor qozona olishi
kerak. O‘qituvchi hamma
joyda madaniyatli murabbiy, ezgu fazilatlar
egasi sifatida namuna bo‘lishi zarur.
O‘qituvchining mahorati pedagogika oliy ta’lim muassasalarida
bilim va malakalarni egallash davridayoq, shakllanib boradi. Peda-
gogik kadrlar tayyorlash, ularning malakasini oshirish va qayta
tayyorlash tizimi kasbga moslashishi, tanlangan kasb ichidagi
uzluksiz taraqqiyotga moslasha oladigan, keng ma’nodagi o‘qi-
tuvchining shakllanishiga bo‘lgan
talabga muvofiq, holda bilimlarning
pedagogik-psixologik va umummilliy mavqeining o‘sib borishida
aks etmog‘i lozim.
Ayniqsa, o‘qituvchilarning qobiliyatida notiqlik san’ati qanchalik
kuchli va ta’sirchan bo‘lsa, o‘quvchilar uning so‘zini zo‘r ishtiyoq
bilan tinglaydi. O‘qituvchi o‘z kasbiga ixlos qo‘yib, o‘zining pedagogik
iste’dodini, samimiy munosabatini o‘quvchilar orasida namoyon
etsa, o‘qituvchi bilan o‘quvchilar orasidagi o‘zaro muloqot yuksak
darajada mustahkamlanib boraveradi.
O‘qituvchilik faoliyati ushbu kasbni tanlagan har bir yosh yigit va
qizlardagi qobiliyat va iste’dodning barcha qirralarini ishga solishga
majbur qiladi. A.S.Makarenkoning fikricha,
“jamoada 40 ta
qobiliyatsiz o‘qituvchi o‘rniga 4 ta qobiliyatli tarbiyachi-o‘qituvchi
bo‘lgani ma’qul”
ligi haqida gapirgan edi. Bu bilan u qobiliyatsiz
kishilar ta’lim-tarbiya ishiga katta zarar
etkazishi mumkinligini
alohida uqtiradi.
Avvalo, o‘qituvchilar – ta’lim muassasasidagi ta’lim va tarbiyaviy
29
jarayonining asosiy tashkilotchilaridir. Yigit va qizlarning ma’lumot
jihatidan umumiy tayyorgarlik darajasi hamda mustaqil ijodiy
tafakkur taraqqiyoti, tarbiyalangan darajasi dastur va darsliklar -
gagina emas, balki o‘qituvchilarga, ularning mahorati hamda fuqa-
rolik hislatlariga ham taalluqli bo‘ladi. Shu boisdan ham pedagogika
oliy ta’lim muassasalariga o‘qituvchilik kasbini sevgan, unga chin
ko‘ngildan qiziqqan va moyilligi bo‘lgan
iqtidorli yoshlargina qabul
qilinishi lozim.
Dostları ilə paylaş: