Mahsulotlarini yetishtirish, qayta ishlash

Sut va sut-qatiq mahsulotlarini tayyorlashda
kerakli asbob-uskunalar tanlash
Sut va sut-qatiq mahsulotlarini ishlab chiqarish uc- 
hun sutchilik bo‘limlari va bloklari uchun zamonaviy, 
uzluksiz ishlaydigan, ish unumi yuqori bo'lgan asbob- 
uskunalami tanlash muhim iqtisodiy va xo‘jalik 
ahamiyatiga egadir. Buning uchun bir qancha omillar 
hisobga olinishi lozim. Masalan, bir sutkada eng ko‘p 
miqdorda qabul qilingan sut; sut mahsulotlarini qisqa 
vaqt ichida sifatli darajada ishlab chiqarish ishlarini 
to‘g‘ri tashkil etish va uni unumli boshqarish; xo‘jalikni 
yaqin 5-7 yil mobaynida rivoj topish rejalari asosiy 
omillardan hisoblanadi. Shu bilan birga kerakli va 
foydalanishi lozim bo‘lgan asbob-ukunalami to‘g ‘ri 
tanlash ham muhim ahamiyatga egadir. Buning uchun 
quyidagilar mutaxassislaming diqqat markazida bo‘l- 
mog‘i lozim:
1. 
Barcha asbob-uskunalar qo‘l mehnati bilan emas, 
balki mexanizatsiya, avtomatika yordamida ishlashi 
kerak.
153
www.ziyouz.com kutubxonasi

---

2. Sut-qatiq mahsulotlan (pishloq, atsidofin, sari- 
yog‘) ishlab chiqarishga sarflanadigan vaqtni tejash.
3. Barcha asbob-uskunalaming ishlashi qulay, tuzi- 
lishi sodda va ish unumdorligi yuqori bo'lishi kerak.
4. Sutchilik boMimlaridagi sovutgichlar, pasteriza- 
torlar va separatorlar uzluksiz ishlashini ta'minlash 
talab etiladi.
Fermalarda foydalaniladigan sut idishlarining miq- 
dori yetarli darajada bo'lishi maqsadga muvofiqdir. 
Masalan, sut flyaglari har bir xo'jalikda sogMb olina- 
digan eng ko‘p sut miqdoriga yetarli boMishi kerak. 
Ya’ni, agar fermada bir sutkada 1140 kg sut sog‘ib 
olinsa, u holda (1140:35=30 ta) kamida 30 ta flyag 
boMishi talab qilinadi. Shuningdek, ayrim chiqindilar 
(yog‘i olingan sut, sut zardobi va h.k.lar)ni solish uchun 
ham flyaglar talab etilsa, hamda ulami ba’zan teshilishi 
yoki ishdan chiqishini ham hisobga olsak, shu ferma 
uchun yana qo‘shimcha 10-12 ta flyag boMishi maqsad- 
ga muvofiqdir.
Sut sovitgich apparatlarining ish unumdorligi jiha- 
tidan yuqori boMishi, ya'ni sogMlgan sutni uzogM bilan 
bir soatda sovitib berishi lozim.
Separatorlar ham unumdorligi jihatidan sogMb olin- 
gan sutni bir soat ichida yogMni olib bera olish quv- 
vatiga ega boMishi kerak. Fermada ish unumi soatiga 
600-1000 litr sutning yogMni olib beradigan ikkita 
separator boMishi talab qilinadi. Chunki separatorlaming 
biri buzilsa, ikkinchisidan foydalanish mumkin.
Suv isitgich apparatining boMishi ham maqsadga 
muvofiqdir. Chunki issiq suv boMmasa, idish, asbob- 
uskuna va xonalami toza saqlash imkoni boMmaydi. 
Binobarin, sut boMimlarida sifatli sut va sut mahsu- 
lotlarini yetishtirish murakkablashadi. Bir qancha sut 
boMimlarida VET-200 markali elektr quvvati bilan 
ishlaydigan suv isitgichlardan foydalanib kelinmoqda.
154
www.ziyouz.com kutubxonasi

---

Pasterizatorlardan ham unumli foydalanish va 
kerakli markalarini tanlash talab etiladi. Buning uchun 
sig‘imi 300 va 600 1 bo‘lgan silindr shaklidagi qo‘sh 
devorli qozondan iborat vannalardan foydalanish mum- 
kin. Shuningdek, OPD-1 yoki PT-4 markali pasterizator- 
lar birmuncha qulay hisoblanadi.
Bug‘ qozonini bo‘lishi sutchilik boTimidagi sut 
yoki qaymoqni pasterlashga kerak boTgan bug‘ miqdori 
bilan ta'minlashda muhim ahamiyatga ega. Hozirgi 
vaqtda bug‘ ko‘plab xo‘jaliklarda KB-200 markali bug‘ 
tayyorlar berish quvvatiga egadir. Buning harorati 120- 
130°C boTgani holda uzluksiz bug‘ tayyorlash ishlarini 
boqarish mumkin.
Sutchilik boTimida sutni sovitish, pasterlash va 
separatga moslashgan bir necha xonalaming boTishi 
ham talab etiladi.