BADIIY ASAR USTIDA ISHLASH Badiiy asar ustida ishlash va uning asosiy bosqichlarini belgilashda
o 'qituvchi badiiy asarning san’at asari sifatida o'ziga xos xususiyatlari
va o 'quvchilam ing tayyorgarlik darajasini nazarda tutadi.
Badiiy asarda barcha qism lar (g'oyaviy asos, kom pozitsiya, sujet,
tasviriy vositalar) o'zaro bog'liq bo'ladi. Sujet rivoji asosida asar qah-
ram onlarining yangi-yangi qirralari ochila boradi. Bu xususiyatlar asar
ustida ishlashda uni yaxlit o'q ish va idrok etishni talab etadi.
O 'quvchilarni badiiy asar ustida ishlashga o'rgatish ularda adabiy-
estetik tahlil m alakasini shakllantirish va o'stirish orqali ta ’lim -tarbiya
berishni nazarda tutadi. Asar m atnini tahlil qilish m uallif fikrini, hissi-
yoti va xulosalarini tushunishga yordam beradi, asarda ifoda etilgan
voqealarga m unosabat uyg'otadi. Asar tahlili o'qituvchidan o'quvchilar
faoliyatini m a ’lum maqsadiga yo'naltirishni taqozo qiladi.
„M aktabda badiiy asarni tahlil qilishdan asosiy m aqsad asarda if
odalangan hayotiy voqeani yoritish orqali o 'quvchilarni badiiy adabiyot
olam iga olib kirish, tasvirlanayotgan voqealarga nisbatan m uallifning
m unosabati va niyatlarini payqab olishga im koniyat yaratishdan ibo-
ratdir. O 'quvchilam ing yozuvchi oldinga surgan g'oya, m uam m olarni
to 'liq tushunishlariga erishm ay turib, adabiyotning yoshlam i tarbi-
yalashdagi vazifasini amalga oshirib b o 'lm a y d i" 13.
O 'quvchi asarning m azm uni bilan uni m utolaa qilish paytida
tanishsa, tahlil qilishda uning poetik vositalariga m urojaat qiladi. M u
tolaa hissiyotni boyitib, aqlni peshlasa, tahlil asar zam iridagi m a’noni
c h u q u r o'rganishga yordam beradi.
O 'qituvchi badiiy asar ustida ishlashda quyidagi m asalalarni hal
qilishi lozim:
1. Asar ustida ishlashning maqsad va m azm unini aniqlab olishi.
2. Asarni tahlil qilish uchun dars bosqichlarini belgilab olishi.
3. H ar bir asar tahlili uchun topshiriqlar tizimini ishlab chiqishi.
4. A sam i qanday m etodlar asosida o'rganishni aniqlashi.
13
Z u n n u n o v A. va boshq. A dabiyot o 'q itis h m etodikasi. — Т.: , , 0 ‘q itu v c h i“ ,
1992. 160-bet.
5.
0 ‘quvchilar egallaydigan bilim, k o 'n ik m a va m alakalar doirasini
belgilab olishi.
B oshlang'ich sinflarda badiiy asar ustida ishlash uch asosiy bos
qichga bo'linadi:
Birinchi bosqich