1-mavzu: Kirish. Qadimgi davr madaniyati va san’ati, uning taraqqiyot bosqichlari (2 soat) Reja

Qo‘yqirilgan qal’a, 
Guyar qal’a, Tuproq qal’a 
xarobalari, u erdan topilgan
tasviriy va amaliy san’at namunalari
shu davrlarda (ilk feodalizm, ya’ni V asrga qadar) Xorazmda ijtimoiy hayotning birmuncha 
intensiv bo‘lganligini ko‘rsatadi.
Qo‘yqirilgan qal’a
(To‘rtko‘lning shimoliy sharqiy qismidan 22 km. uzoqlikda) mil. avv. 
IV-III asrda barpo etilgan bo‘lib, u dastlab dumaloq shaklda bo‘lib, uning markazida diametri 
44,4 m. ikki qavatli bino, undan 14,5 m. uzoqlikda esa mudofaa devorlari bo‘lgan. Bu devor 

---

9 
keyinchalik mudofaa galereyasiga aylantirilib, tepa qismi ravoqli tom bilan yopilgan. 
Kushonlar davrida madaniyat va san’atning yuksalishi. 
Milodiy I asrning boshlariga 
kelib, Grek-Baqtriya podsholigining parchalanishi natijasida vujudga kelgan mayda davlatlar 
birlashtirilib, Kushon davlati tashkil topdi. Kushonlar davrida O‘rta Osiyoda buddizm dinining 
keng tarqalishi natijasida bu din bilan bog‘liq bo‘lgan 
ibodatxonalar, haykaltaroshlik, devoriy 
suratlar
yuzaga keldi. Shu bilan birga mil. av. I asrdan - mil. IV asrgacha Kushon davlatida 
Budda dini bilan bog‘liq turli teatrlashgan tomoshalar ham mavjud bo‘lgan. Ayritom 
ibodatxonasi peshtoqidagi cholg‘uchi qizlarning tasvirlari shuni ko‘rsatadi. 
Kushonlar davrida ijtimoiy hayotda sodir bo‘lgan o‘zgarishlar bizgacha etib kelgan 
tangalarda namoyon bo‘ladi. Bu tanga yuzalariga podsholar portreti zarblangan, orqa tomoniga 
xudolar tasviri tushurilgan. Yozuvlar esa Kushon Baqtriya tilida, yozish uchun kushon harflari 
(grek alf. asosida yaratilgan) ishlatilgan.
O‘rta Osiyoning Kushon davri me’morchiligi va amaliy san’atini katta turkum 
namunalari Surxondaryoning Xolchayon, Ayritom, Dalvarzintepa, Qoratepa, Farg‘ona