5-6 Haziran 2010 Zeytinburnu İstanbul 2011 BİTKİlerle tedavi sempozyumu düzenleme Kurulu

Sivas Yöresinde Halk Hekimliğinde Kullanılan Bitkilerden Notlar
Ayrık Kökü:
Agropyrum repens
L.bitkisinin toprakaltı gövdesi rizomudur. Böbrek 
sancılarında ve kum dökmek için ayrık kökü, mısır püskülü ve kiraz çöpü/sapı birlik-
te kaynatılarak bolca içilir. Müdrir olarak, arpayla birlikte suda kaynatılan ayrık kökü, 
sabahları bir su bardağı içilir.
Bağa Yaprağı:
Plantago
türleri genel olarak bağa yaprağı olarak adlandırılır. Bitkinin 
28
Müjgân Üçer, “Peganum Harmala (Üzerlik)”, Eczacılık Bülteni, İstanbul, l962, C : 4, S : 2; s. 31-34 
; Müjgân Üçer, “Üzerlik”, Sivas Folkloru, S.6 Temmuz 1973, Sivas, s. 3-6 ; Turhan Baytop, Türkiye’de 
Bitkilerle Tedavi, İstanbul, 1984, s. 402; Bayhan Çubukçu, “Türk Dünyasında Ortak Bir Bitki ve Ortak 
İnanç Kültürü”, Türk Kültürü : 249, İstanbul, 2007, s. 32.

---

38
Bitkilerle Tedavi Sempozyumu
kurutulmuş yaprakları toz hale getirilen nöbet şekerine katılarak barsak iltihabında 
yenir. Taze yaprakları ise yarayı oldurmak (işletmek) için yara üstüne bağlanır. Bağa 
yaprağı kaynatılmış su kan dindirmek için de kullanılır. (Amasya’da bağa yaprağının 
kaynatıldığı su damar sertliğinde çay gibi içilir, bu çayın öksürük ve bronşitte espek-
toran olarak kullanıldığı da tespit edilmiştir.)
Çakır Dikeni:
Eryngium
türleri genel olarak çakırdikeni olarak adlandırılır. Nazar 
için kapı üstüne asılan mavi dikenli türü 
Eryngium maritimum 
L., eskiden Sivas’ta sıt-
ma hastalığında suyla kaynatılıp içilirmiş.
Çedene:
Cannabis sativa
L. kenevir otunun tohumları -botanik bakımından meyve-
si- eskiden uykusuzlukta kavrulup yedirilirdi. Tavada hafif kavrulmuş aynı miktarda 
çedene ve keten tohumu nöbet şekerine katılarak dövülürek elde edilen toz lohusa-
larda göğüs şişlerini geçirmek ve sütü akıtmak, bollaştırmak için günde her öğünde 
bir kaşık olmak üzere üç kaşık yedirilir. İbni Sina’da çedenenin, lohusaların süt salgı-
sını bollaştırdığını kaydetmiştir.
29
Çıtlık:
Chondrilla juncea
L. çengel sakızı bitkisinin kökünden elde edilen çıtlık sakızı 
eskiden küçük çocuklarda fıtıklarda sakız yakısı yapmakta kullanılırdı. Bitkinin yap-
rakları mide ağrısında yenir. Ayrıca dalının ucundaki kısımlar toplanır, ezilir ve tere-
yağına katılarak merhem yapılar. Bu merhemin çok etkili olduğu, her yarayı geçirdi-
ği söylenir.