THE 3
rd
INTERNATIONAL SCIENTIFIC CONFERENCES OF STUDENTS AND YOUNG RESEARCHERS
dedicated to the 99
th
anniversary of the National Leader of Azerbaijan Heydar Aliyev
415
xammalda suspenziya şəklində bərabər paylanmış, yüksək dispersli katali-
zatorlardan istifadə etməklə hidrokonversiyası, ənənəvi bərk katalizatorların
üzərində aparılan proseslərlə müqayisədə daha yüksək aktivliyə malik olub,
koksun praktiki olaraq çökməməsi ilə xarakterizə olunur.
Mazutun yerli təbii seolit Az-4 (şərti olaraq Az-4 adlandırılmışdır) və CVD
(Сhemical Vapor Deposition-Qaz fazadan kimyəvi çökdürmə) qurğusunda
keçid metallarla (Mo, Ni) modifikasiya edilmiş Az-4 katalizatorunun iştirakı ilə
aşağı təzyiqdə (0,5-4,0 MPa) hidrokrekinq prosesi tədqiq edilmişdir [Abbasov,
2017, 13-17]. Hidrokrekinq prosesi 400-450
C temperaturda, 0,5-4,0 МPа
təzyiqdə, AMTECH firmasının istehsalı olan, müasir proqram təminatlı, tama-
milə avtomatlaşdırılmış, onlayn idarə edilə bilən “Ağır neft qalıqlarının hid-
rokrekinqi” (SPR-1) qurğusunda aparılmışdır [Zaki T., 2018, 1559-1567].
Mazutun hopdurma və ion mübadilə metodları ilə Ni və Mo-lə modifi-
kasiya edilmiş Az-4 katalizatorunun iştirakı ilə hidrokrekinq prosesi aparılmış,
katalizatorun hidrokrekinqə təsiri tədqiq edilmişdir. Prosesin material balansı
cədvəl 1-də təqdim edilmişdir.
Cədvəl 1.
Mazutun Az-4 və modifikasiyalarının iştirakı ilə hidrokekinq prosesinin
material balansı
Katalizatorlar
Məhsulların çıxımı, % kütlə:
Qaz
C
1
–C
4
Benzin
q.b.-200
C
Fraksiya
200-360
C
fraksiya
<360
C
Qalıq
>360
C
Koks
Katalizatorsuz
12
16
31
47
35
6
Az-4
10,0
26,0
28,0
54,0
30,2
5,8
Ni/Az-4 (hop.met.)
9,0
23,5
33,4
56,9
28,9
5,2
Mo/Az-4 (hop.met.)
8,0
22,6
35,3
57,9
29,3
4,8
Mo+Ni/Az-4 (hop.met.)
7,0
32,0
28,0
60,0
28,5
4,5
Ni/Az-4 (ion müb.met.)
8,0
28,12
27,77
55,89
30,81
5,3
Mo/Az-4 (ion müb.met.)
8,0
28,65
30,0
58,65
29,35
4,0
Mo+Ni/Az-4 (ion müb.met.)
6,0
34,45
32,31
66,76
23,64
3,6
Müəyyən edilmişdir ki, optimal şəraitdə (430
C, 4,0 MPa) mazutun kata-
lizatorsuz hidrokrekinqindən 47%; 2,5% Az-4 əlavəsiylə 54%; hopdurma və
ion mübadilə metodları ilə Ni və Mo-lə ayrı-ayrılıqda modifikasiya edilmiş Az-
4 istifadə edildikdə uyğun olaraq 56,9 və 55,89; 57,9 və 58,65%; hər iki
metalın birgə modifikasiyasından alınan katalizatorun istifadəsi ilə açıq rəngli
neft məhsullarının çıxımı uyğun olaraq 60,0 və 66,76% kütlə təşkil edir. İon
mübadilə metodu ilə hər iki metalın birgə modifikasiyasından hazırlanmış
katalizatorla nəticələrin daha yüksək olması bu metodla modifikasiya olun-
muş Az-4 kristallarının səthi təbəqəsində Mo və Ni elementlərinin hopdurma
metodu ilə modifikasiya olunmuş Az-4-ə nisbətən daha çox paylanmasına
əsaslanır.
360>
Dostları ilə paylaş: |