Tezislər / Theses

THE 3
rd
 INTERNATIONAL SCIENTIFIC CONFERENCES OF STUDENTS AND YOUNG RESEARCHERS 
dedicated to the 99
th
anniversary of the National Leader of Azerbaijan Heydar Aliyev
418
XLORAMİN-B ƏSASINDA TƏRKİBİNDƏ SULFAMİD QRUPU 
OLAN YENİ NÖV DÖRDLÜ AMMONİUM DUZLARININ SİNTEZİ 
Gülnar Məmmədova 
AMEA akad. 
Ə
.Quliyev ad
ı
na A
ş
qarlar Kimyas
ı
 
İ
nstitutu 
Bak
ı
, Az
ə
rbaycan 
[e-mail] 
Elmi rəhbər: k.ü.f.d. Sevgili Məmmədova 
Açar sözl
ə
r:
 
xloramin-B, sulfamid, benzilamin
Tərkibində sulfamid qrupu olan birləşmələr təbiətdə rast gəlinən alkaloid-
lər, fermentlər və antibiotiklərin tərkibinə daxildir. Bu birləşmələr arasında 
hetarilsulfamidlər xüsusi yer tutur və təbiətdə rast gəlinən antimikrob birləş-
mələrin analoqları sintetik yolla alınmişdir. Hetarilsulfamidlər böyük bir qrup 
qrammənfi və qrammüsbət bakteriyaların yaratdığı infeksiyaların müalicə-
sində, toksoplazma zamanı, xlamidazola (traxoma, paratraxoma) qarşı və s. 
müsbət nəticələr verir. Sulfamidlərin əsas təsiri onların para aminobenzoy 
turşusu (PABT, bakteriya vitamini H
1, 
yaxud B
10
) ilə struktur analoqu olma-
sına əsaslanır. Sulfamid birləşmələr bakteriostatik birləşmələrdir. Tərkibində 
sulfamid qrupu olan dördlü ammonium duzları yeni növ hetarilsulfamidləırin 
sintezi üçün sinton birləşmələrdir. Məhz bu səbəbdən tərkibində sulfamid 
qrupu olan yeni növ dördlü ammonium duzlarını sintez etmək vacib məsə-
lədir. Bu məqsədlə benzolsulfoturşunun Na-duzu (xloramin-B) və müxtəlif 
aminlərdən istifadə edilmişdir. Müəlliflər[1] tərkibində sulfamid fraqmenti olan 
piridin-N-imin alınması üçün xüsusi metodika işləyib hazirlamışlar. Sintez 
olunmuş piridazin-[1,5-a] piridinlərin tərkibindəki aktiv nitril və amin qrupları 
hesabına tritsiklik birləşmələr sintez edilmiş və sulfamid tərkibli piridin-N-
iminlərin ikiatomlu doymuş və doymamış ketonlarla heterotsiklləşməsi reak-
siyası öyrənilmişdir[2]. Çoxfunksiyalı pirazollar almaq üçün yeni üsul işlənib 
hazırlanmışdır: xloramin-B və tribenzilaminin qarşılıqlı təsir reaksiyası apa-
rılmış və tribenzilsulfonil-iminoxlorid və onun əsasında yüksək bakterisid 
xassəyə malik pirazolsulfamidlər sintez edilmişdir [3-4] 
Bunları nəzərə alaraq benzilamin ilə xloramin-B arasında reaksiyadan 4-
lü ammonium duzu olan benzilamino-benzolsulfonil-iminoxlorid sintez edil-
mişdir:
-NaCl
Cl
Na
CH
2
NH
2
SO
2
N
CH
2
NH
2
NSO
2
H
+
Cl
-
+

---