THE 3
rd
INTERNATIONAL SCIENTIFIC CONFERENCES OF STUDENTS AND YOUNG RESEARCHERS
dedicated to the 99
th
anniversary of the National Leader of Azerbaijan Heydar Aliyev
444
axar-qarışdırıcılı reaktorda aparılır[1]. Mümkün intervallar üzrə ekoloji təsir
effektinin proses gedişində izlənməsi statistik modelləşdirmənin
tətbiqi baza-
sında prosesin əsas göstəricilərinə - məhsulun çıxımına (y
1
), oktan ədədinə
(y
2
) və ekoloji təsir effektinə (y
3
) əsas parametrlərin [ temperatur (t), təzyiq
(p), etanolun i-butilenlə mol nisbəti (n
et
/n
i-b
) və proses müddətinin (
𝜏
) ] təsirini
ifadə edən yazılış modelinin vahid sistem üzrə açıqlanması ilə reallaşdırılıb.
Modelin ümumi yazılışını belə ifadə etmək olar [2].
(1)
𝑦 = 𝑎 + ∑
𝑎 𝑥 + ∑
𝑎 𝑥 𝑥
, 𝑗 = 1 … … . . . 𝑚
x
i
– faktorların kodlaşdırılmış qiymətlərini göstərir. Onun praktik nəticələrlə
əlaqəsi prosesə görə
x
1
= (t-60)/40
(2)
x
2
= (p-0,7)/0,5
x
3
= (n-2)/1,0
x
4
= (
𝜏
-30)/10
ifadəsi ilə müəyyənləşir.
EÜBE-nin çıxımının (y
1
), məhsulun oktan ədədinin (y
2
) və ekoloji təsir
effektinin (y
3
) parametrlərə (x
i
) görə paylanmasını ifadə edən praktik nəticələr
nəzərə alınmaqla (1) və (2) ifadələri əsasında prosesin matrisa elementləri
aşkarlanıb. Əməliyyat “maksimum yaxınlaşmalar” metodu ilə “S-plus profes-
sional” proqramının tətbiqi əsasında aparılıb. Faktorların matsisası cədvəldə
verilir;
Parametrlər
İşarələmə
Dəyişmə
intervalı
Parametr səviyyəsi
natural
kodlaşdırılmış
-1
0
1
temperatur,
℃
t
x
1
40
20
60
100
təzyiq, MPa
p
x
2
0,5
0,2
0,7
1,2
n
et
/n
i-b
, mol nisbəti
n
x
3
1,0
1,0
2,0
3,0
proses müddəti, dəq
𝜏
x
4
10
20
30
40
Nəticələr (1) ifadəsində nəzərə alınmaqla
vahid sistemdə EÜBE-nin
çıxımı (y
1
), oktan ədədi (y
2
) və ekoloji təsir effektinin (y
3
) parametrlərə (x
i
)
görə paylanmasının təyinat modelləri aşkarlanıb.
y
1
= 32,12+2,3
∙
10
-4
x
1
+3,1
∙
10
-4
x
2
–3,14x
3
+ 0,3
∙
10
-2
x
4
– 2,3
∙
10
-3
x
1
x
2
+ 0,4
∙
10
-1
x
1
x
3
–
- 4,2
∙
10
-3
x
1
x
4
+ 8,41
∙
10
-1
x
2
x
3
– 6,7
∙
10
-2
x
2
x
4
+ 7,1
∙
10
-1
x
3
x
4
+ 2,1
∙
10
-3
x
+ 1,72
x
+
+2,3
∙
10
-2
x
y
2
= 78,41 + 3,6
∙
10
-4
x
1
+ 4,7
∙
10
-4
x
2
– 4,21x
3
+ 3,7
∙
10
-3
x
4
– 8,1
∙
10
-2
x
1
x
2
+ 6,1
∙
10
-2
x
1
x
3
– 4,7
∙
10
-3
x
1
x
4
+ 7,82
∙
10
-1
x
2
x
3
– 7,1
∙
10
-2
x
2
x
4
+ 8,2
∙
10
-1
x
3
x
4
+ 1,7
∙
10
-3
x
+ 2,14
x
+ 2,7
∙
10
-2
x
THE 3
rd
INTERNATIONAL SCIENTIFIC CONFERENCES OF STUDENTS AND YOUNG RESEARCHERS
dedicated to the 99
th
anniversary of the National Leader of Azerbaijan Heydar Aliyev
445
y
3
= 1,61 + 1,28
∙
10
-4
x
1
+ 1,91
∙
10
-4
x
2
– 2,73x
3
+ 0,24
∙
10
-2
x
4
– 1,94
∙
10
-3
x
1
x
2
+
+0,28
∙
10
- 1
x
1
x
3
– 3,12
∙
10
-3
x
1
x
4
+ 6,32
∙
10
-1
x
2
x
3
– 4,61
∙
10
-2
x
2
x
4
+ 5,2
∙
10
-1
x
3
x
4
+
+2,32
∙
10
-3
x
+ 1,81
x
+ 1,78
∙
10
-2
x
Sistem üzrə oktan ədədi –y=118 olan EÜBE-nin i-butilenə görə 88-94%
çıxımını (y
1
) təmin edən istehsal şəraitində ( t=30-60
℃
, p= 0,4-0,6 MPa,
n
et
/n
i-b
= 2:1 və
𝜏
= 30-40 dəq ) ekoloji təsir effekti (y
3
)
~
3%-i keçmir.
Ədəbiyyat
[1] Н.Ю.Зейналов идр. Новый метод получения алкил-трет бутиловых эфиров // Журнал
химических проблем. 2008, №1, с.144-146
[2] Ибрагимов Ч.Ш., Бабаев А.И. Научные основы и практические задачы химической
кибернетики. Учеб. пособ. Баку, “АГНА” 2015. 387 с.
STUDY OF THE EFFECT OF İNDİVİDUAL FATTY ACİDS
AMİDOETHYL İMİDAZOLİNES ON THE ANTİSTATİC
PROPERTİES OF DİESEL FUEL
Kasamanli Khayala Hamlet
Ganca State University
Ganja, Azerbaijan
xeyale.kesemenli@mail.ru
Keywords:
imidazoline, diesel fuel, fatty acid
As it is known, there is a risk of explosion during the rapid transportation
of diesel fuel, which is due to the very low electrical conductivity of diesel
fuel. Explosion is more likely to occur during the rapid transport of
hydrotreated
diesel fuels, which is due to the removal of heteroatomic
compounds in the diesel fuel during the hydrotreating process, which are
natural antistatics. Explosion is more likely to occur during the rapid transport
of
hydrotreated diesel fuels, which is due to the removal of heteroatomic
compounds in the diesel fuel during the hydrotreating process, which are
natural antistatics. Thus, these compounds
prevent the increase in the
density of electrostatic loads caused by friction during the transportation of
diesel fuel, which can explode even from a small spark [1].
However, according to modern standarts, the process of hydrotreating
diesel fuel is an important process in terms of preventing environmental
pollution.
With this in mind, a lot of research is being done to improve the
antistatic properties of hydrotreated diesel fuels, the most common of which is
the application of antistatic additives to diesel fuel [3]. Antistatic additives are
compounds that contain various polar groups (-NO
2
, -COOH, -OH, -NH
2
, etc.)
Since the imidazolines synthesized in the study contain polar groups
such as –NH
2
, =NH, -OH, -NH-CO=, it was considered expedient to study