O‘zbekistonning eng yangi tarixi (Oliy o‘quv yurtlari nomutaxassis fakultet talabalari uchun) Darslik Toshkent 2021

6.
 
O‘zbekiston faol tashqi siyosatining yangi bosqichi. 
So‘nggi yillarda jamiyat hayotining barcha sohalarida olib borilayotgan tub 
o‘zgarishlar jarayonida respublika tashqi siyosatida ham qator o‘zgarishlar amalga 
oshirildi. O‘zbekistonning AQSh, Rossiya Federatsiyasi, Xitoy Xalq Respublikasi, 
Hindiston, Yaponiya, Germaniya, Turkiya, Italiya, Buyuk Britaniya, Koreya 

---

196 
Respublikasi kabi rivojlangan mamlakatlar bilan aloqalari yanada kengayib, bu 
davlatlar bilan o‘zaro manfaatli hamkorlik bir-birining ishiga aralashmaslik, xalqaro 
huquq normalarida belgilangan qoidalarga va tamoyillariga asoslandi. 
Xususan, 2018-yil davomida ham O‘zbekiston Respublikasi tashqi siyosati 
samarali olib borildi. Xususan, 18 ta davlatlararo rasmiy tashriflar bo‘lib o‘tdi. Ushbu 
davlatlar bilan 52 milliard dollarlik 1080ta loyiha bo‘yicha bitim imzolandi. 
Chunki shu yili O‘zbekiston Respublikasi Prezidentining “O‘zbekiston 
Respublikasi Tashqi ishlar vazirligi tizimini tubdan takomillashtirish hamda tashqi 
siyosiy va tashqi iqtisodiy faoliyatning ustuvor yo‘nalishlarini amalga oshirishda 
uning mas’uliyatini kuchaytirish chora-tadbirlari to‘g‘risida”gi Farmoni qabul qilindi. 
Bu esa tashqi siyosatni olib boruvchi idoralarning faolligini ta’minladi. 
Ya’ni Farmonda tashqi siyosiy va tashqi iqtisodiy faoliyatning samarali amalga 
oshirilishi bo‘yicha muhim vazifalar belgilab berildi. Bu omil mamlakatda keng 
ko‘lamli islohotlarni va demokratik o‘zgarishlarni muvaffaqiyatli ro‘yobga 
chiqarishda, xalqaro maydonda mamlakat nufuzini mustahkamlashda va aholi 
farovonligining oshishida juda katta ahamiyat kasb etishi ta’kidlandi. 
2018-
yilda O‘zbekiston Respublikasi Prezidentining “Xorijda istiqomat 
qilayotgan vatandoshlar bilan hamkorlik sohasida O‘zbekiston Respublikasi davlat 
siyosatini yanada takomillashtirish chora-tadbirlari to‘g‘risida”gi Qarori bilan chet 
ellarda istiqomat qilayotgan vatandoshlar bilan hamkorlik sohasida O‘zbekiston 
Respublikasi davlat siyosati Konsepsiyasi hamda xorijda istiqomat qilayotgan 
vatandoshlar bilan hamkorlikni rivojlantirish bo‘yicha birinchi navbatdagi chora- 
tadbirlar Dasturi tasdiqlandi. 
Hech bir mamlakat iqtisodiy hamkorliksiz rivojlana olmasligini hozirgi kun 
voqeligi isbotlab turibdi. O‘zbekiston rahbariyatining bu vaziyatga chuqur 
yondoshishi orqali tashqi iqtisodiy aloqalarda Respublikamiz iqtisodiyotiga xorijiy 
sarmoyalarni jalb etishga katta ahamiyat berildi. Iqtisodiyotga xorijiy sarmoyalarni 
jalb etishda O‘zbekiston quyidagi tamoyillarga amal qiladi: 
-
Tashqi iqtisodiy faoliyatni erkinlashtirish; 
-
O‘zbekiston iqtisodiyotiga xorijiy sarmoyadorlarni keng jalb qilishni 
ta’minlaydigan huquqiy, ijtimoiy, iqtisodiy shart-sharoitlar yaratish, tashkilotlar va 
muassasalar tuzish; 
-
Ilg‘or 
texnologiyaning 
kirib 
kelishiga, 
xo‘jalik 
tarkibining 
zamonaviylashishiga ko‘maklashadigan xorijiy sarmoyalarga nisbatan “ochiq 
eshiklar” siyosatini o‘tkazish; 
-
Respublika mustaqilligini ta’minlaydigan o‘ta muhim sohalarni ishlab 
chiqarish vositalar bilan ta’minlash hamda raqobatbardosh mahsulot ishlab 
chiqarishga qaratish. 
O‘zbekistonning tashqi iqtisodiy aloqalarni kengaytirishi va bu aloqalarni 
erkinlashtirishida huquqiy jihatdan ta’minlovchi qonunlarning ahamiyati katta bo‘ldi. 
“Tashqi iqtisodiy faoliyat to‘g‘risida”, “Chet el investitsiyalari to‘g‘risida” va 
“Xorijiy investorlar va investitsiyalarga kafolat berish to‘g‘risida”, “Bankrotlik 
to‘g‘risida” qonunlar va boshqa me’yoriy hujjatlar shular jumlasiga kiradi. Shu 

---

197 
qatorda respublika chet el investitsiyalarini ishonchli sug‘urta bilan himoyalashni ham 
ta’minladi. Bu huquqiy hujjatlar tashqi iqtisodiy faoliyatni kengaytirish, xalqaro 
shartnomalar tuzish va ularni bajarish uchun shart-sharoitlar yaratdi. Аmaldagi 
qonunlar chet ellik investorlar uchun kafolatlar bilan bir qatorda soliq sohasida keng 
imtiyozlar berdi. Birinchi navbatda, O‘zbekiston iqtisodiga umumiy hajmi 50 million 
dollardan ortiq miqdorda qilinadigan investitsiyalar boj to‘lashdan ozod qilindi. Bu 
investitsiyalarning davlat investitsiya dasturiga kiritilgan loyihalarda ishtiroki 
natijasida yetti yil mobaynida foydadan soliq to‘lashdan va korxonalar 
daromadlarining ishlab chiqarishni kengaytirishga hamda texnologiya bilan qayta 
jihozlashga sarflanadigan qismi ham soliq to‘lashdan ozod qilindi. Ishlab chiqarilgan 
tovarlarni import va eksport qilish uchun bojxona to‘lovlari ancha kamaytirildi. 
Bu o‘rinda shuni aytib o‘tish lozimki, chet ellik investorlarga yordam 
ko‘rsatish maqsadida O‘zbekistonda ixtisoslashtirilgan tashkilotlar va muassasalar 
tarmog‘i tashkil etildi. Bular qatorida “O‘zbekinvest” Milliy eksport-import sug‘urta 
kompaniyasi, chet el investitsiyalari bo‘yicha agentlik, tovar ishlab chiqaruvchilar va 
tadbirkorlar palatasi katta ahamiyatga ega bo‘ldi. 
2019-
yili O‘zbekiston Turkiy tilli davlatlar hamkorlik Kengashining to‘laqonli 
a’zosiga aylandi. O‘zbekistonning ushbu Kengashga a’zo bo‘lishi savdo va 
investitsiyalar uchun qulay shart-sharoitlarni yaratishga, tovarlar, kapitallar, xizmatlar 
va texnologiyalarning erkin harakatlanishiga bosqichma-bosqich o‘tish uchun 
bojxona va tranzit tartib-qoidalarini hamda moliyaviy va bank operatsiyalarini 
soddalashtirishga yordam beradi. 
2019-
yilning oxiri - 2020-yilning boshlarida butun insoniyat jahon miqyosida 
so‘nggi yuz yilda ro‘y bermagan koronavirus pandemiyasi degan global ofatga duch 
keldi. 2020-yilning oxiriga kelib JSST ma’lumotiga ko‘ra, dunyoning 191 
mamlakatida 81 million kishi koronavirus bilan kasallangan. Ulardan 1 million 765 
ming nafari vafot etgan. Natijada pandemiya jahon iqtisodiyoti uchun 2020- yilning 
har bir oyida qariyb 400 milliard dollar miqdorida zarar keltirib, dunyo bo‘yicha 500 
millionta ish o‘rni yo‘qotilgan. Afsuski, bu ofat butun insoniyat qatori O‘zbekiston 
tashqi siyosati uchun ham kutilmagan tashvish va murakkab muammolarni keltirib 
chiqardi. Koronavirus pandemiyasining salbiy oqibatlariga qaramasdan, Xalqaro 
valyuta jamg‘armasi va xalqaro reyting agentliklari tahlillariga ko‘ra, 2020-yilda 
O‘zbekiston dunyoning sanoqli davlatlari qatorida ijobiy o‘sish sur’atlarini saqlab 
qoldi. 
Koronavirus pandemiyasiga qarshi kurash, uning mamlakatimizda keng 
tarqalishining oldini olish hamda mamlakat iqtisodiyotiga salbiy ta’sirini kamaytirish 
maqsadida 57 ta loyiha asosida O‘zbekistonga boshqa mamlakatlardan (AQSh, 
Buyuk Britaniya, Germaniya, Italiya, XXR, Singapur, Ukraina) asbob- uskunalar 
keltirildi. 
Shu bilan birga, pandemiyaning dastlabki davrida 9 ta mamlakatga 
O‘zbekistonning gumanitar yuklari yetkazildi (Ozarbayjon, Belarus, RF, XXR, Eron, 
Vengriya, Qirg‘iziston, Tojikiston, Afg‘oniston). 
Pandemiyaga qarshi kurashda O‘zbekistonga Birlashgan Millatlar Tashkiloti, 

---

198 
Jahon sog‘liqni saqlash tashkiloti, xalqaro moliya institutlari, Rossiya, Xitoy, AQSh, 
Turkiya, Birlashgan Arab Amirliklari, Janubiy Koreya, Yaponiya, Germaniya kabi 
davlatlar amaliy ko‘mak berib keldi. 
2020-
yilda 
mamlakatimizning 
xalqaro 
moliya 
bozorlariga 
chiqish 
imkoniyatlari yanada yaxshilandi, ilk bor milliy valyutada 2 trillion so‘mlik davlat 
yevro obligatsiyalari past foizlarda joylashtirildi. 
O‘zbekiston “Ochiq ma’lumotlarni kuzatish” xalqaro indeksida 125 pog‘onaga 
ko‘tarilib, 44-o‘rinni egalladi. Bunda davlat va jamiyat boshqaruvi sohasidagi 20 ta 
yo‘nalish bo‘yicha ko‘rsatkichlarni oshkor qilib borish amaliyoti joriy etilgani muhim 
ahamiyat kasb etdi. 
“Iqtisodiy erkinlik” reytingida ham mamlakatimizning 26 pog‘ona ko‘tarilgani 
islohotlarimizning xalqaro maydondagi yana bir e’tirof hisoblanadi. 
Hozirgi kunda jahonda kechayotgan murakkab geosiyosiy jarayonlar, 
koronavirus pandemiyasi va global iqtisodiy inqiroz sharoitida O‘zbekiston ochiq va 
pragmatik tashqi siyosatni faol olib bormoqda. Xalqaro maydondagi qat’iy sa’y- 
harakatlarimiz natijasida yurtimizning nufuzi va obro‘-e’tibori tobora yuksalmoqda. 
Mamlakatimiz tarixda birinchi marta Birlashgan Millatlar Tashkilotining Inson 
huquqlari bo‘yicha kengashiga a’zo etib saylandi. 2020-yilda AQSh davlat 
departamenti tomonidan O‘zbekiston diniy erkinlik sohasidagi “maxsus kuzatuvdagi 
davlatlar” ro‘yxatidan chiqarilgani ham keng ko‘lamli demokratik islohotlarning 
e’tirofidir. Birlashgan Millatlar Tashkiloti Bosh Assambleyasining oliy minbaridan 
O‘zbekiston ilgari surgan global va mintaqaviy tashabbuslar dunyo hamjamiyati 
tomonidan katta qiziqish bilan qabul qilinib, qo‘llab- quvvatlanmoqda. 
2020-
yilning 29-dekabrida Prezidentning Oliy Majlisga va xalqimizga 
yo‘llagan Murojaatnomasida O‘zbekiston tashqi siyosatida asosiy xorijiy sheriklar 
hisoblangan Rossiya, Xitoy, Amerika Qo‘shma Shtatlari, Turkiya, Germaniya, 
Fransiya, Buyuk Britaniya, Janubiy Koreya, Yaponiya, Hindiston, Pokiston, 
Birlashgan Arab Amirliklari va boshqa davlatlar bilan ko‘p qirrali va o‘zaro manfaatli 
aloqalarni yanada kengaytirish belgilab olindi. 
Xulosa qilib aytganda, xalqaro miqyosda yangi qiyofaga ega bo‘lgan 
O‘zbekiston paydo bo‘ldi, O‘zbekiston rahbari dunyoda yangi formatsiyadagi va katta 
obro‘ qozongan arbob sifatida tan olindi, qo‘shni davlatlar bilan do‘stona va o‘zaro 
ishonch ruhidagi munosabatlar rivoj topdi. O‘zbekistonning yangi mazmunga ega 
bo‘lgan tashqi siyosiy faoliyati asoslari shaklandi, bu esa mintaqamizda tinchlik va 
barqarorlik, samarali hamkorlikning asosiy garovidir.