Azərbaycan respublġkasi təHSĠl nazġRLĠYĠ «AZƏrbaycan hava yollari» qsc mġLLĠ avġASĠya akademġyasi

0.1 mZv-dən az olmalıdır.
 
Radiobiologiya-ionlaşdırıcı şüalanmanın canlı obyektlərə 
təsirini öyrənən elm sahəsidir. İonlaşdırıcı şüalanmanın orqanizmə 
təsiri somatik və genetik olur. Radiasiyanın somatik təsiri dedikdə
şüalanmanın bilavasitə insan orqanizminə təsiri başa düşülür. 
Şüalanmanın somatik təsiri şüa xəstəliyi kimi, yəni insanın bir sıra 
orqan və toxumalarının zədələnməsi nəticəsində ortaya çıxır. So-
matik şüalanmanın fəsadları kimi leykomiyanı, bədxassəli 
rüşeymlərin yaranmasını, göz büllurunun kataraktı, insan 
ömrünün qısalması və s. bioloji effektləri göstərmək olar.
Əgər ionlaşdırıcı şüalanmanın fəsadları insana ata-anasın-
dan, yəni nəsl ilə keçirsə, buna genetik təsir deyilir. 
İonlaşdırıcı şüalanma insanda xromosom və gen mutasiyala-
rını yaradır. Məlum olub ki, şüalanmanın insanın cinsi hüceyrələ-
rinə təsiri, nəsildə cinslərin dəyişməsinə səbəb ola bilər. Toplan-
mış məlumatlara görə gözləmək olar ki, şüalanmış analarda x-
xromosomların mutasiyası nəticəsində oğlan doğulma ehtimalı 
azalır. Şüalanmış kişilərin nəslində isə qızların doğulma ehtimalı 
azalır. 
ABŞ-da hər bir şəxs orta hesabla ildə təbii radiasiya 
mənbələrindən bütün bədən ekvivalenti üzrə 3.6 mZv (~10μSv 
gündə) radiasiya qəbul edir (şək. 6.1). Ümumdünya miqyasında 

---

147 
orta norma ildə 2.8 mZv və ya təqribən gündə 8 μZv-dir. Şək. 
6.1- də ionlaşdırıcı radiasiya mənbələrinin faizlə miqdarı 
göstərilmişdir. 
Şək. 6.1. İonlaşdırıcı radiasiya mənbələri 
 
Təbii radiasiya 
(göy rəngli) -82%: 
Radon 55% 
Kosmik (fəzanın xarici təbəqəsi) -8%
Yer radiasiyası (torpaq təbəqəsi) -8% 
Daxili (insan bədəni daxilində) -11% 
Süni
radiasiya
(qırmızı rəngli) -18%: 
Tibbi rentgen şuaları -11% 
Nuvə təbabəti -4% 
Tələbat malları -3% 
Digər (peşə -0,3%, cöküntülər -0,3%, nüvə, nüvə yanacağı -0,1%, 
müxtəlif -0,1%) - <1%. 
Cədvəl 6.1-də kəskin qamma şüalanmasının təsirləri 
göstərilmişdir. 
Cədvəl 6.1