İslamda şİƏLİK Əllamə seyyid məHƏMMƏd hüseyn təbatəBAİ

*
On iki imamçı şiələrin tarixi. 

---

33 
ŞİƏLİYİN
 
YARANMASI
 
Əli (ə)-ın şiələri adı ilə tanınan şiəlik məktəbinin 
başlanması Peyğəmbəri-Əkrəmin (s) həyatı dövrünə 
qayıdır. 23 illik peyğəmbərlik dövründə islami təbliğat və 
çağırışların genişlənməsi ilə əlaqədar baş verən bir çox 
hadisələr, şübhəsiz, Peyğəmbərin (s) səhabələri arasında 
belə bir cəmiyyətin yaranmasını tələb edirdi.
1
O hadisələr 
aşağıdakılardır: 
a) Besətin ilk günlərində Allah tərəfindən Peyğəmbəri-
Əkrəmə (s) öz qohum-əqrəbasını dinə dəvət etmək əmr 
olundu.
2
Bu zaman Həzrət aşkar şəkildə buyurdu ki, 
sizlərdən hər kəs ilk olaraq mənim dəvətimə müsbət 
cavab versə mənim vəzirim, canişinim və vəsimdir. Əli (ə) 
hamıdan əvvəl islamı qəbul edərək Peyğəmbərə (s) iman 
gətirdi və verilən vədələrə layiq görüldü.
3
1 Peyğəmbərin (s) dövründə yaranan ilk ad “şiə” idi; belə ki, 
Salman, Əbuzər, Miqdad, Əmmar bu adla məşhurlaşmışdı. 
(“Hazirul-alimil-islamiyy”, 1-ci cild, səh-188) 
2 
“
(
Ya
Peyğəmbər
,) 
ən
yaxın
qohum
-
əqrəbalarını
(
Allahdan
) 
qorxut
.
”
(
“Şüəra”
surəsi
, 
ayə-
214) 
3 Bu hədislə əlaqədar Əli (ə) buyurur: “Mən hamıdan kiçik 
olduğuma baxmayaraq dedim: “Mən sənin vəzirin olaram.” 
Peyğəmbər əlini mənim çiynimə qoyaraq buyurdu: “Bu şəxs 
mənim qardaşım, vəsim və canişinimdir, ona itaət edin.” 
Camaat gülüb Əbu Talibə dedilər: “Sənə əmr etdi ki, öz oğluna 
itaət edəsən!” (“Tarixi Təbəri”, 2-ci cild, səh-321; “Əbil Fidanın 
tarixi”, 1-ci cild, səh-116; “Əl-bidayətu vən-nihayə”, 3-cü cild, 
səh-39; “Həyatul-məram”, səh-320) 

---

34 
Adətən, hər hansı bir cərəyanın rəhbəri öz hərəkat və 
qiyamının ilk günlərində dostlarından birini vəzir və 
canişin olaraq başqalarına təqdim edir; o rəhbər belə bir 
şəxsi onun yolunda canından keçməyə hazır olan fədakar 
insanlara tanıtdırır.
b) Həm sünni, həm də şiə mənbələrinin nəql etdiyi 
mütəvatir hədislərə əsasən, Peyğəmbəri-Əkrəm (s) aşkar 
şəkildə buyurmuşdur ki, Əli (ə) danışıq, əməl və 
rəftarında hər növ xəta və günahdan uzaqdır.
1
Onun 
dediyi hər bir söz, etdiyi hər bir iş dini əsaslarla tamamilə 
müvafiqdir; o, islam maarifi və şəriət hökmlərini hamıdan 
yaxşı bilir.
2
v) Əli (ə) misilsiz xidmətlər və vəsfolunmaz 
fədakarlıqlar göstərmişdir. Əli (ə)-ın Peyğəmbərin (s) 
hicrət gecəsində onun yatağında yatmasını buna misal 
göstərmək olar.
3
1 Ümmü Sələmə deyir ki, Peyğəmbər belə buyurdu: “Əli 
həmişə haqq və Quran ilədir, haqq və Quran da həmişə 
onunladır və qiyamətə qədər bir-birindən ayrılma-yacaqlar”, 
(Bu hədis sünnülərdən 15 yol ilə, şiələrdən isə 11 yolla nəql 
olunmuşdur.) 
2 Peyğəmbər (s) buyurmuşdur: “Hikmət on yerə 
bölünmüşdür, onun doqquz hissəsi Əliyə, bir hissəsi isə bütün 
müsəlmanlara nəsib olmuşdur.” (“Əl-bidayətu vən-nihayə”, 7-ci 
cild, səh-359) 
3 
Məkkə
kafirləri
həzrət
Məhəmmədi
(
s
) 
qətlə
yetirmək
məqsədi
ilə
onun
evini
mühasirəyə
aldıqları
zaman
Peyğəmbər
(
s
) 
Mədinəyə
hicrət
etməyi
qərara
aldı
və
Əli
(
ə
)-
a
buyurdu:
“Bu
gecə
mənim
yatağımda
yatmağa
razısanmı
? 
Qoy
mənim
yatdığımı
güman
etsinlər
və
onların
təqibindən
amanda

---

35 
Bədr, Ühüd, Xəndək və Xeybər müharibələrində 
düşmənlər Əli (ə)-ın əli ilə məğlub edilməsəydi, islamçılar 
onların vasitəsilə məhv olub aradan gedəcəkdi.
1
q) “Qədir-Xum” hadisəsində Peyğəmbər (s) Əli (ə)-ı 
bütün insanların vilayət və rəhbərliyinə təyin edərək, onu 
da özü kimi ümmətin rəhbəri elan etdi.
2
Aydındır ki, hamının fikir birliyində olduğu bu kimi 
imtiyazlar
3
və Peyğəmbəri-Əkrəmin (s) Əli (ə)-a dərin 
məhəbbəti fəzilət və həqiqət aşiqi olan səhabələrdən bir 
qrupunun Əli (ə)-ı sevərək onun ətrafında birləşməsinə və 
ona itaət etmələrinə səbəb olurdu. Bunun müqabilində 
başqa bir qrup da o həzrətə qarşı həsəd və kin-küdurət 
bəsləyirdilər. 
qalım
?
”
Əli
(
ə
) 
bu
təhlükəli
vəziyyətdə
bu
təklifi
cani
-
dildən
qəbul
etdi
. 
1 “Təvarix və cəvameu hədis” 
2 
“Qədir
-
xum”
hədisi
sünnü
və
şiələr
arasında
danılmaz
hədislər
sırasındadır
, 
səhabələrdən
yüzdən
artığı
müxtəlif
sənədlər
və
ibarələrlə
onu
nəql
etmişlər
. 
Şiə
və
sünnülərin
mötəbər
kitablarında
da
qeyd
olunmuşdur
. 
Əlavə
məlumat
üçün
“Ğayətul
-
məram”ın
79-
cu
səhifəsinə
, 
“Əbəqat”ın
Qədir
bölməsinə
və
“Əl
-
Qədir”
kitabına
müraciət
edə
bilərsiniz
. 
3 
“Tarixi
Yəqubi”
(
Nəcəf
çapı
), 2-
ci
cild
, 
səh-
137 
və
140
;
“Əbil
Fidanın
tarixi”
, 1-
ci
cild
, 
səh-
156
;
“Səhihi
Buxari”
, 4-
cü
cild
, 
səh-
107
;
“Murucuz
-
zəhəb”
, 2-
ci
cild
, 
səh-
437
;
“Nəhcül
-
bəlağənin
şərhi”
, (
İbni
Əbil
Hədid
,) 1-
ci
cild
, 
səh
127 
və
161. 

---

36 
Bundan əlavə, “Əli şiəsi”, “Əhli-beyt şiəsi” kimi 
ifadələr Peyğəmbəri-Əkrəmin (s) sözlərində də çox 
görünmüşdür.
1