7.
Energiya o'sish va rivojlanishda
q a n d a y
rol o'vnaydi?
8. Oziqlanish va uning fiziologik qonuniyatlarini tushuntiring.
XIII BOB. AYIRUV JARAYONLARINING
YOSHGA OID XUSUSIYATLARI
1 3 .1 . Ayirish jaravonlarining ahamiyati
M oddalar almashinuvi jarayonlarida parchalanish mahsulotlari
hosil b o ia d i. Bu mahsulotlarning bir
qismi organizm tom onidan
o'zlashtirilsa. qolganlari esa undan chiqarib tashlanadi.
0 ‘pka orqali organizmdagi karbonat angidrid, suv va uchuvchi
m oddalar chiqariladi. Ichaklar najas
tarkibida ay rim tuzlarni, ter
bezlari - suv. tuzlar. organik moddalarni ajratadi.
Ayiruv jarayonlarida asosiy rolni buyraklar o'ynaydi. chunki
ular orqali organizmdan suv. tuzlar. ammiak. mochevina. siydik
kislotasi chiqarilib. qonning osmotik
xususiyatlarining doimiyli-
gini ta'm inlaydi. Buyraklar orqali organizmda hosil b o ia d ig a n
yoki dorilar shaklida qabul qilinadigan zaharli m oddalar chiqarib
yuboriladi.
Buyraklar qonning m a iu m o ich am d ag i
doimiy reaksiyasini
ta 'm in etadi. Qonda almashinuv mahsulotlarining kislotali yoki
ishqorli mahsulotlari jam lanib qolsa. buyraklar orqali o'shalarga
mos tuzlarning ortiqcha qismini chiqarib yuborilishini tezlashtiradi.
Qon reaksiyasining doimiyligini ta'm inlashda buy raklar tom oni
dan sintezlanadigan am miak kislotali m oddalar tarkibidagi natriy
va kaliyning o'rni almashtirishi ayiruv jarayonidagi
buyraklarning
rolini yanada oshirdi. Bu paytda ammoniy tuzlari hosil b o iib . ular
siydik tarkibida chiqarib yuboriladi, natriy va kaliylar organizm eh-
tiyojlari uchun saqlab qolinadi.
www.ziyouz.com kutubxonasi
Buyraklar (ular ikkita - o ‘ng va chap) loviya shaklida bo'lib,
tashqi toinoni biroz shishgandek k o ‘rinishda bo*Isa, ichki tomoni -
botiq. Ular q izg 'ish -q o 'n g ‘ir rangda bo'lib, massasi 120 g ga yaqin.
Buyraklar umurtqa pog'onasining
bel qismida, ya'ni I va II bel
segmentlari darajasida joylashgan. 0 ‘ng buyrak chap buvrakdan
2-3 sm pastda joylashgan. Har bir
buyrakning yuqorigi uchida
buyrak usti bezlari yotadi.
24-rasm.
Dostları ilə paylaş: