Dərslik Azərbaycan Respublikası Təhsil Nazirinin

b)
Mülkiyyətin əsas formaları kimi - 
dövlət, bələ-
diyyə, xüsusi mülkiyyəti
və bunlardan törəmə forma kimi 

---

116 
– şəxsi və fərdi mülkiyyəti, əmək
 
kollektivinin, kooperati-
vin,
 
səhmdar cəmiyyətinin, istehlak kooperasiyasının, şir-
kətin, təsərrüfat birliklərinin, ictimai birliklərin, xeyriyyə 
fondlarının, dini təşkilatların mülkiyyətini, habelə qarışıq 
və intellektual mülkiyyəti göstərmək olar. 
Aydındır ki, mülkiyyətin hər bir əsas və törəmə for-
masının yaranma səbəbləri, mənbələri, formalaşması xü-
susiyyətləri, iqtisadi cəhətdən reallaşdırılması, idarə edil-
məsi
 
mexanizmi, prinsipləri, vəzifələri, şübhəsiz müxtəlif 
ola bilər. Lakin istər mülkiyyətin əsas, istərsə də törəmə 
formalarının mahiyyətini, konkret iqtisadi sistem daxilində 
cəmiyyət üzvləri arasındakı iqtisadi münasibətlərdə axtar-
maq lazımdır. 
«Azərbaycan Respublikasında mülkiyyət haqqında» 
qanununda respublikada mülkiyyətin əsas formaları və 
mülkiyyət hüququnun müdafiə olunması məsələləri öz ək-
sini tapmışdır. Həmin qanundan sonra «Müəssisə haqqın-
da», «Səhmdar cəmiyyəti haqqında», «Aqrar islahatların 
əsasları haqqında», «Sovxoz və kolxozların islahatı haq-
qında», «Torpaq bazarı haqqında», «Valyuta tənzimi haq-
qında», «Haqsız rəqabət haqqında», «Sahibkarlıq fəaliyyə-
ti haqqında», «Əmtəə birjası haqqında», «Lizinq xidməti 
haqqında», «Antiinhisar fəaliyyəti haqqında» və digər qə-
bul olunmuş qanunlar, mülkiyyət münasibətlərini təkmil-
ləşdirilərək, yeni iqtisadi sistemə uyğunlaşdırılması işinə 
xidmət etməkdədir. 
Mülkiyyətin əsas və törəmə formaları haqqında aşa-
ğıdakıları qeyd etmək olar: 
Dövlət mülkiyyəti.
 
Bu mülkiyyətin subyekti, yaxud 
sahibi hər hansı bir ölkədə dövlətin özüdür. Dünya təcrü-
bəsində dövlət mülkiyyətinə hərbi müdafiə və strateji ob-

---

117 
yektlər, dəmir yolları, mühüm mədənlər, rabitə sistemləri, 
inzibati binalar, mədəni abidələr, habelə digər mühüm 
tikintilər daxildir. Yüksək inkişaf etmiş ölkələrdə dövlət 
mülkiyyətinin ümumi daxili məhsulda payı 10-30 faiz, in-
kişaf etməkdə olan ölkələrdə 35-70
 
faiz, keçid mərhə-
ləsində olan ölkələrdə 40-80 faiz arasındadır. 
Dövlət mülkiyyəti makroiqtisadi tənzimləmə prose-
sində, ölkənin inkişaf strategiyasının işlənib hazırlanma-
sında, milli iqtisadiyyatın səmərəliliyini yüksəltmək məq-
sədiylə struktur (quruluş) dəyişiklikləri aparılmasında və 
əhalinin iqtisadi-sosial vəziyyətinin yaxşılaşdırılmasında 
mühüm rol oynaya bilər. 
Ümummilli (dövlət) və yerli (bələdiyyə) əhəmiyyətli 
dövlət mülkiyyəti əsasən 3
 
formada idarə olunur.