Dərslik Azərbaycan Respublikası Təhsil Nazirinin

c)
 
Mülkiyyət obyekti
 
dedikdə, onun maddi zəmini, 
yaxud varlığı nəzərdə tutulur. Bu obyekt əmlak, istehsal 
vasitələri, o cümlədən torpaq, şirkət,
 
fabrik, material, ava-
danlıq, xammal kimi konkret şeylərdir. İnsanların mülkiy-
yətçi kimi formalaşması, mülkiyyət hüququna malik olma-
sı məhz bu konkret şeylər üzərində qurulur. İnsanlar qeyri-

---

119 
maddi nemətlər üzərində də mülkiyyət sahibi ola bilərlər. 
Məsələn, adamların iş qüvvəsi və bunun konkret ifadəsi 
olan sənət, ağıl, zəka, intellekt də mülkiyyət sayıla bilər. 
Fizikin kəşfi, mühəndisin ixtirası, rəssamın tablosu, 
bəstəkarın əsəri, alimin yeni ideyası intellektual mülkiy-
yətə nümunə ola bilər. 
Deməli, mülkiyyət həm əşya (cisim), həm daşınar-
daşınmaz, həm canlı, həm də intellektual şəkildə mövcud-
dur. 
Mülkiyyətin subyekti
 
isə ayrı-ayrı fiziki və hüquqi 
şəxslər, əmək kollektivləri, sosial qruplar, müxtəlif cəmiy-
yətlər, təşkilatlar, birliklər, şərikli iş adamları, qarışıq mül-
kiyyət sahibləridir. 
Təsərrüfat təcrübəsi göstərir ki, insanlar mülkiyyətə 
real sahib olduqda, onda əsl mülkiyyətçi xarakteri forma-
laşır. O, müxtəlif problemlərlə üzləşdikdə bunları sərbəst 
surətdə və peşəkarlıqla həll etməyə çalışaraq, buraxdığı 
səhvlərdən düzgün nəticələr çıxarır. Lakin planlı sosialist 
iqtisadi sistemindəki kimi mülkiyyətə formal sahib olmaq 
reallığı, insanlarda həvəs və təşəbbüskarlığı boğaraq, onla-
rı başqasının ifadəsini istəmədən yerinə yetirən mexaniki 
icraçılara çevirirdi. 
ç)
Mülkiyyət, əmlaka sahib olmaq, ondan istifadə et-
mək və mülkiyyət barəsində sərəncam verməklə iqtisadi 
cəhətdən reallaşdırılır. 
Mülkiyyətin mənimsənilməsi
 - 
onun digər subyekt-
lərdən kənarlaşdırılaraq, hüquqi sənədlər əsasında xüsusi 
mülkiyyətə, yəni kiminsə (şəxsin, dövlətin, bələdiyyənin) 
sahibliyinə keçməsidir. Həmin subyekt, əldə etdiyi obyek-
tin istehsal və tədavül dairəsindəki fəaliyyətinin nəticələ-
rini mənimsəyir. 

---

120 
Sahiblik
 
tam və natamam ola bilər. Tam sahiblikdə 
mülkiyyətçi mütləq mənimsəmə hüququna malik olur. 
Natamam sahiblikdə isə torpaq, müəssisə, xidmət obyekti 
mülkiyyətçisi öz obyektinin yalnız bir hissəsinə sahiblik 
edərək, digər hissəsini başqasına verə bilər. 
İstifadə
- əmlak və əşyalardan öz təyinatına görə 
faktiki istifadə edilməsidir. İstifadə etmək - mülkiyyətin, 
sahibolmanın həyata keçirilməsi, reallaşdırılması forması-
dır. Deməli, sahibolma mülkiyyətin funksiyasıdır (təyina-
tıdır), istifadə etmə isə sahibolmanın funksiyasıdır. 
Sərəncam
- mülkiyyət obyektinin fəaliyyətinə göstə-
riş vermək barədə sahibkarın, yaxud onun tapşırığı ilə 
digər şəxsin qərar qəbul etməsidir. Sərəncam verən, mül-
kiyyət formasından asılı olaraq, dövlət məmuru, xüsusi 
şəxslər, fiziki və hüquqi şəxslər ola bilər.