Modernization of the Curricula in sphere of smart building engineering Green Building (greb)

 
Benzol bug‘larini bunday bosimni hosil 
bo‘lishiga sabab bo‘ladigan chaqnash harorati t
ch
 
=−
12
0
С ga teng. 
Chaqnash haroratiga mos keladigan bosim 
quyidagi formuladan ham oson aniqlanadi 
R
ch
= R
u
/8M (5.7) 
bunda R
ch
- chaqnash haroratiga mos bosim, 
mm.sm.ust. 
R
u
- aralashmaning havo bilan umumiy bosimi, 
mm.sm.ust; 
M-1 mol yonuvchi aralashmani yonishida 
ishtirok etuvchi kislorodning molekulalar soni. 

---

Bino va inshootlarda portlash sabablari va 
oqibatlari 
Bino va inshootlarda portlash hodisalari ko‘proq 
quyidagi sabablarga ko‘ra sodir bo‘ladi: 
- yong‘in xavfsizligi qoida va me’yorlari 
talablarini qo‘pol ravishda buzilishi;
- issiqlik uzatish, shamollatish tizimlarini va 
elektr dastgohlarini noto‘g‘ri o‘rnatish; 
- buzuq holdagi texnologik va elektr uskunalarini 
ishlatish; 
- yonuvchi va portlovchi moddalarni omborlarda 
saqlash qoidalarini buzilishi; 
- elektrostatik va atmosfera elektr zaryadlaridan 
himoyalanish qoida-larini buzilishi; 
- yong‘in darakchilari va avtomatik o‘t o‘chirish 
tizimining yo‘qligi yoki buzuqligi; 
- portlashi mumkin bo‘lgan manbalar (bug‘ 
qozonlari, 
ekonomayzerlar, 
nasos 
agregatlari, 
kompressorlar, elevatorlar, gaz balonlarini sinovdan 

---

o‘tkazish va to‘ldirish xonalari) ustidan nazorat 
qoidalariga to‘liq rioya qilmaslik; 
-yong‘in xavfsizligi bo‘yicha malakali nazoratni 
yo‘qligi va hokazolar.
Havo bilan aralashmagan yonuvchi gaz va 
bug‘larni maxsus kran orqali uncha katta bo‘lmagan 
teshikdan oqizib, so‘ng gugurt chaqib yoqilsa, 
mash’ala bo‘lib osuda yonaboshlaydi. Bunday 
yonishlarni shisha idishlarni tayyorlash zavodlarida, 
g‘isht, keramika va chinni pishirish zavodlarining 
pechlarida sun’iy va tabiiy gazlarni yonishi misolida 
ko‘rish mumkin. Sement zavodlarining aylanma 
pechlarida ham ko‘mir kukunini yoqilishi shu taqlitda 
amalga oshiriladi. Ammo bu gazlar ba’zi nosozlik 
sabablariga ko‘ra, havo bilan aralashib ketish hollari 
mavjud bo‘lib, aralashma xavfli nisbat darajasiga 
etgan bo‘lsa, katta kuch bilan portlash sodir bo‘lishi 
mumkin.
Neftni qayta ishlash, mashinasozlik va kimyo 
sanoatlarini tez sur’atlar bilan rivojlanishi, yonuvchi 

---

gazlar va changlarni hamda engil alangalanuvchi 
suyuqliklarni ishlab chiqaruvchi va ularni qayta 
ishlovchi korxonalarni ko‘payib ketishiga olib keladi. 
YOnuvchi moddalarni bug‘ va changlari xonadagi 
havo 
bilan 
aralashib 
ketsa, 
portlash 
xavfini 
chaqiruvchi gazli havo aralashmasini hosil qiladi. 
Bunday aralashmalarning portlashi oqibatida bino va 
inshootlar vayronaga aylanishi va odamlarni qurbon 
bo‘lishiga sabab bo‘ladi. 
Agar yonish oqibatida portlash jarayoni biror 
yopiq hajmda sodir bo‘lsa, yonuvchi moddaning 
harorat ta’sirida kengayishi evaziga, uning devorlariga 
bosim kuchi tez ortib boradi va butun hajm bo‘yicha 
teng quvvatli quporuvchi, ta’sir kuchiga ega bo‘ladi.