O zbekiiton fayi a L l I lari 4illiy jamiyaii nashkiyol

1 Abdullo Avloniy. Turkiy guliston yohud axloq. Toshkent, 1992, 27-bet.
2 Qarang: Abdulla Avloniy. Tanlangan asarlar. Ikkinchi jild. Toshkent, 1998,
68—69-betlar.
323

---

Arabistonlarini, uning qumlik, issiq cho'llarini, eskimular shi- 
mol taraflarini, eng sovuq va muzlik yerlarini boshqalardan 
ziyod sevadilar», deb yozadi1.
Abdulla Avloniy millat kelajagi bo'lgan yoshlar tarbiyasiga, 
ayniqsa, ulaming ma’naviy-axloqiy qiyofasini umuminsoniy qadri- 
yatlarga mos qilib tarbiyalashga e ’tiborni qaratadi. Uning 
ta’kidlashicha, inson yoshligidan boshlab yaxshi tarbiya topib, 
yuksak ma’naviy fazilatlarga ega bo‘lib, buzuq xulqlardan saqlanib 
o ‘sgan bo'lsa, baxtiyor va osuda hayot kechiradi, o'ziga, oila- 
siga, jamoasi, xalqi, millati va Vataniga behad katta naf kelti- 
radi. Alalxusus, tarbiyasiz, axloqi buzuq bo'lib o‘sgan, Xudo- 
dan, jamiyat qonun qoidalaridan qo'rqmaydigan, shariatga amal 
qilmaydigan, el-yurt, ota-ona, mahalla, muallim-u ustozlar 
pand-u nasihatini qulog'iga olmaydigan, har qanday buzuq 
ishlami qiladigan, nafsiga erk beradigan, ochko'zlik va pastkash- 
liklardan qaytmaydigan, madaniyat va ma’naviyatdan begona bo‘lib 
shakllangan bo'lsa, bunday kimsalar, eng awalo, otasi bilan 
onasining, qolaversa, jamiyatning ham sho'ridir.
Abdulla Avloniy o‘z asarlarida har qanday jamiyatning asosiy 
tayanchi oiladir, deydi. Oila bilan Vatanni birini ikkinchisidan 
ajratib bo'lmaydi, chunki Vatansiz oila, oilasiz Yatan bo‘lmaydi, 
deb tushuntiradi. Fuqarolar oilani hurmat qilishi, o‘z ona tilini 
a’lo darajada bilishi lozim, chunki til millat, xalqning kelaja- 
gidir. Har bir millatni millat qilib turgan buyuk qudrat — o‘sha 
millatning tilidir. Shuning uchun har bir fuqaro o‘z ona tilini 
mukammal bilishi, har bir so'zni o‘z o'rnida ishlatishi, milliy- 
adabiy tilning taraqqiyoti uchun fidoyilik qilmog‘i zarur, deb 
hisoblaydi.
Abdullo Avloniy fikriga muvofiq, jamiyatni insonparvarlash­
tirish fuqarolarning halol mehnati bilan bog‘liq. Ishyoqmaslik, 
dangasalik, yalqovlik jamiyatni xonavayron qiladi. Bunday kishi- 
lar bilan yangicha turmush yaratib bo'lmaydi. Yalqov, tanbal 
kishilar hamisha boshqalar yordamiga muhtoj bo‘lib, xorlikda 
yashaydilar. Shuning uchun ham u halol mehnatni, mehnatse- 
varlikni ulug‘laydi. Bolalarni yoshlikdan kasb-hunar o'rganishga 
chaqiradi.
Abdullo Avloniyning ta’kidlashicha, inson sog'lom fikrga, 
yaxshi axloqqa, chinakam ilm-ma’rifatga ega bo£lmog‘i uchun