O zbekiiton fayi a L l I lari 4illiy jamiyaii nashkiyol
И стория ф и л ософ и и . В кратком излож ении. П еревод с чеш ского
Yüklə 3,66 Mb. Pdf görüntüsü
|
|
1
И стория ф и л ософ и и . В кратком излож ении. П еревод с чеш ского И.И.Богоута. М ., 1991, 17-bet. 8 bilimlar, gimnlar, qo ‘shiqlar, urf-odatlar to ‘plamlarida inson ning insoniy xususiyatlari haqidagi dastlabki flkr-mulohazalarni uchratish mumkin. Lekin shuni alohida ta ’kidlash zarurki, hind Vedalarida bayon qilingan inson to ‘g‘risidagi falsafly fikrlar mifologik-diniy qarashlar bilan qo‘shilib-qorilib ketgan edi1. Hind Vedalari o ‘z zamonasi ijtimoiy-iqtisodiy, madaniy- m a’rifiy hayotini aks ettiruvchi yirik m adaniy-m a’rifiy merosdir. Ushbu madaniy boylik bir kunda yoki bir yilda shakllangan emas. Uning yaratilishi uzoq davom etgan. Xususan, Hindiston- ga qadimgi oriy qabilalari bostirib kirgan paytlardan boshlab mamlakat hududida yagona davlat shakllangunga qadar bo'lgan davrda sodir bo‘lgan o ‘zgarishlarni o ‘zida aks ettiradi. Shubha- siz, o‘sha tarixiy taraqqiyot jarayonida hind jamiyati hayotida, kishilarning fikrlash tarzida m uhim o ‘zgarishlar sodir bo ‘ldi. Jam iyat a ’zolari asosan to ‘rtta yirik tabaqaga: braxm anlar (xudojo‘ylar), kshatriylar (hukmdorlar, harbiylar), vayshalar (yer egalari, hunarm andlar, savdogarlar) va shudralarga (m ehnat- kashlar) bo‘lindilar. Tabaqalar ichida eng farosatlisi braxmanlar edi2. Shuning uchun ham braxmanlam ing obro‘-e’tibori uzluksiz oshib bordi. Vedalaming yakunlovchi qismi upanishadlardir3. Upanishad- larda koinot bilan odam orasidagi o'zaro aloqadorlik haqida bir talay falsafly fikr-mulohazalar bayon etilgan. Xususan, olam dagi barcha hodisalar, voqealar, shu jum ladan, inson xulq- atvori, xatti-harakati ham olam bilan bog‘liq, doimo o ‘zgarib turadi. Olamdagi, odamdagi o ‘zgarishlaming asosida shaxssiz vujud yotadi. Shaxssiz vujud esa dunyoviy jo n bilan individual jonning birligidan iborat. Dunyoviy jon nafaqat olamning, balki odamning ham ruhiy asosini tashkil etadi. Shuningdek, upanishadlarda jo n ning aylanma harakati, uning o ‘lmasligi, abadiyligi haqidagi qarashlar ham bayon qilingan. Bunday qarashlarga muvofiq, odam hayoti doimo o ‘zgarishda b o ‘lgan zanjirdan iborat, ya’ni bir tug'ilish holatidan qayta tug‘ilish holatiga o ‘tib turadi. Qayta tug‘ilish o ‘tgan zamondagi odam hayotining natijasi, yangi Yüklə 3,66 Mb. Dostları ilə paylaş:
|