O zbekiiton fayi a L l I lari 4illiy jamiyaii nashkiyol

1 Бруно Ж . О героическом энтузиазме. М ., 1953, 52-bet.
94

---

Brunoning inson to ‘g‘risidagi qarashlarining asosida yagona 
substansiya to ‘g‘risidagi g'oya yotadi. Xususan, uning 
ta’kidlashicha, inson tanasi jondan past turadi. Lekin jon o ‘zini 
namoyon qilishi uchun unga tananing bo'lishi shart, tananing 
turli shakllarga kirishini ta’minlash uchun jon unga, albatta, 
zarur. Shuning uchun «Qahramonona entuziazm» sof ruhiy his­
siyot, yoki sof ruhiy jo ‘shqinlik emas. U o‘zida inson tanasining 
barcha qobiliyatlarini mujassamlashtiradi. Ruhiy-ma’naviy harorat 
bilan to‘ldirilgan o‘sha tana tufayli jo ‘shqinlik chinakam qahra- 
monlik darajasiga ko'tariladi.
Jordano Brunoning falsafiy, tabiiy-ilmiy g'oyalari o‘rta asr 
sxolastik dunyoqarashiga qaqshatqich zarba berdi. Uning faqat 
teizm bilan kifoyalanib qolmagan, antropotsentrizm bilan che- 
garalanmagan barqaror panteizmi klassik Renessans an’analari 
doirasidan chiqib ketdi. Xuddi shuning uchun ham Bruno 
ta’limoti yangi tipdagi dunyoqarash sari bosilgan katta qadam, 
yangi zamon qiyofasini oldindan tasaw ur qilishning yorqin 
namunasi edi. Uning murosasiz, kurashlarga to‘la hayoti afsonaga 
aylanib qoldi. Uning hayot yo‘li o‘zi orzu qilgan «Qahramonona 
entuziazm», hayotda faol pozitsiyada turishning yorqin namuna­
si edi. Bu hech narsadan qo‘rqmaydigan va ilohiy muhabbatdan 
boshqacha huzur-halovat oladigan va o‘zining hayoti haqida 
mutlaqo o'ylamaydigan entuziazm edi.1
d) Inson manfaatlari va ehtiyojlarini qondirish,
huquqlarini himoyalash yo‘llari va vositalarini izlab topish
harakatining avj olishi
Renessans davri Yevropa falsafasining inson tomon keskin 
burilishi, odamlarning ezgulik, yaxshilik haqidagi azaliy orzu- 
umidlarini ushalishi uchun zamin yaratdi. Inson manfaatlari va 
ehtiyojlarini, insoniy haq-huquqlarini ulug‘lash avj oldi. 0 ‘sha 
davrda yashagan va ijod etgan mutafakkirlar inson manfaatlari 
va ehtiyojlarini qondirishning, haq-huquqlarini himoya qilishning 
eng muhim sharti — markazlashgan qudratli davlat bunyod 
etishdir, degan g‘oyani olg‘a sura boshladilar. Davlatning mohi-