Xorijda geografiya ta’limi. Reja: Xorijiy mamlakatlarda geografiya ta’limining o`ziga xos xususiyatlari

 IV bosqich 1967-1990 yillar.
Bu davrda ta’lim sohasida turli o`zgarishlar sodir bo`ldi. O`quv 
ko`rgazmali qo`llanmalar chop qilindi. Ta’limni isloh qilish borasida bir qator tadbir va o`zgarishlar 
amalga oshirildi. Muayyan darsliklar tizimi va yangi o`quv kartalari paydo bo`ldi. O`lkashunoslikka 
e’tibor birmuncha pasaydi. Ammo O`zbekiston geografiyasini o`rganish bo`yicha soatlar hajmi 
20%dan oshmaydi. 
Oktabr to`ntarishidan keyin Sovet maktabini isloh qilishdan boshlandi. Darslar maxsus qarorlar 
asosida 9 yillik yagona mehnat maktablari tashkil etildi. Bu maktab II bosqichdan iborat. I bosqich 
1-5 sinflar, II bosqich 6-9 sinflardan iborat. Bunday maktabda geografiya ta’limi maqsad va mazmun 
jihatdan o`zgardi. 
1928-1922 yillarda geografiyadan na’munaviy dasturlar paydo bo`ldi. Bunda ayrim 
landshaftlarning xususiyatlarini o`rganishga ko`proq e’tibor berildi. O`sha davrlar 
“landshaft 
dasturlari”
bilan mashhurdir. Masalan,
“ovchilar landshafti”
,
“ko`chmanchilar landshafti” 
va 
h.k. 
Landshaft dasturlari o`zini oqlamadi. 1921 yilda geograf D.N.Anuchin rahbarligida umumdavlat 
ahamiyatiga ega bo`lgan geografiya dasturi loyihasi ishlab chiqildi. Ungacha ayrim hududlar, hatto, 
ayrim maktablar xuddi landshaftlar dasturiga o`xshash bo`lgan dasturlarni o`zlari tuzar edilar. 
Anuchin dasturi Oktyabr to`ntarishiga qadar bo`lgan geografiya ta’limini eng yaxshi tomonlarini 
qisman bo`lsa ham o`ziga aks ettirgan bo`lib, unda geografiyani o`qitish sinflar bo`yicha 
taqsimlangan edi.
Anuchin dasturiga muvofiq 3- sinfda o`z qishlog`i, shahari, guberniyasi o`rganilar edi. Bu turni 
mamlakatshunoslik deb ataydi. O`quvchilar geografik nomlar, tushunchalar geografiyasiga oid
rasmlar bilan tanishtirilar edi. 4-sinfda mamlakatlar turli mintaqalarning tabiati , insonlar hayotini 
aks ettiruvchi rasmlar namoyish qilindi. 
5-sinfda mamlakatshunoslikka oid bo`lgan ma’lumotlar va “qit’alar geografiyasi” o`rganilar edi. 
6-8 sinflarda Rossiya geografiyasi, 8-sinfda iqtisodiy geografiya, 9-sinfda astronomiya va 
astrologiya o`rganilar edi. Mazkur dastur o`quvchilarning geografiyaga oid bilimlarini oshirishga 
katta rol o`ynaydi. Unda geografiyaga ajratilgan soatlar miqdori ancha ko`p edi. 1924 yildan 1930 
yillarda maktab geografiya ta’limi uchun og`ir yillar bo`ldi. 1924 yildan boshlab maktab 
geografiyasi yangicha dasturlar asosida ishlashga o`tdi. Ammo bu darsliklar bo`yicha, geografiya 
bo`yicha alohida predmetlar yo`q edi. Unda geografiyadan uzuq-yuluq bilim berilar edi. 1-4 
sinflarda alohida geografiya kurslari o`rnini kompleks mavzular egalladi. Bu mavzular mazmuniga 
qisqacha geografik savolda mahalliy tabiat va xo`jalik bilimlari berilar edi. 4-sinfda Rossiya 
geografiyasi va boshqa fanlar geografiyasi o`rgatilar edi. Masalan: 1-sinfda yil fasllari, 2-sinfda 
mahalliy tabiat va xo`jalik bilimlari edi. 4-sinfda Rossiya geografiyasi va boshqa fanlar geografiyasi 
o`rgatilar edi. 
II bosqich sinflarda geografiya, biologiya, tarix, jamiyatshunoslik fanlari tarkibiga singib 
ketgan edi. Tabiiy geografiya va mamlakatshunoslik haqida bilimlar nochor ahvolga tushib qolgan 
edi. Xullas, kompleks dasturlarning qabul qilinishi geografiyani mustaqil fan sifatida barham 
topishiga olib keldi. Faqat 1927-yilda avval 1-bosqich maktablarida , keyinroq II- bosqich sinflarida 
geografiya fan sifatida qayta tiklandi. O`zbekistonda 1920-1930 yillar oralig`ida geografiya 
darsliklari rus tilidan o`zbek tiliga tarjima qilindi. G.N.Ivanovning “boshlang`ich jo`g`rofiya” 
darsligi geografiya darsliklarining to`ng`ichi edi. Bu darslik 1927 yilda N.L.Korjenevskiy yordamida
P.Arxengelskiy tomonidan o`zgartirib nashr qilindi.G.N.Ivanov , G.G.Ivanovlarning Baxtiyorov va 
Makarov bilan hamkorlikda birmuncha o`zgartirib nashr qilingan