Jahon adabiyoti: mod е rnizm va postmod
Yüklə 1,46 Mb. Pdf görüntüsü
|
|
A.Allambergenov:
Ijodiy malaka yuksalishida mo- derncha talqin qanday o‘rin tutadi deb o‘ylaysiz? U.Hamdam: Qarshi bo‘lmasangiz, moderncha talqin- ni, umuman, moderncha tafakkur tarzi deb olsak. Chunki moderncha tafakkur tarzi bo‘lmasdan talqin ham bo‘l- maydi. Xullas, ushbu tafakkur tarzining bugungi, zamo- naviy ijodkor malakasi o‘sishida judayam katta ahamiyati bor. Chunki modernizm, ayrimlar iddao qilayotganidek, oliftalik degani emas. U – hayotning o‘zidan o‘sib chiqqan bitta oqim, bitta kayfiyat, o‘zlikni ifoda qilishning bitta yo‘li. Bu yo‘lning sir-u sinoatlaridan xabardor bo‘lish esa, o‘ylaymanki, ijod ustasi uchun koni foyda. Axir, usta ku- rashchining kurashning barcha usullarini bilgani yaxshi- mi yoki aksi? Shunday rivoyat bor. Bir shogird ustozining yonida yurib, undan kurash asroridan yaxshigina saboq olibdi. Kun kelibdiki, shogird ustozdan hamma usullarni o‘rgandim deb o‘ylabdi va xalq sayllaridan birida elning ko‘z o‘ngida ustozi bilan bellashishga jur’at qilibdi. «Us- tozim keksa, men esa yoshman. U bilganni men ham bi- laman. Yoshligim esa zafar quchadi», – deya xomxayol qi- libdi. Kurash boshlanibdi va hash-pash deguncha shogird ustozining oyoqlari ostiga tushib qolibdi. Ma’lum bo‘li- shicha, shogird shoshilgan ekan: ustozining hali unga o‘r- gatmagan kurash usullari bor ekan, u o‘sha usulni qo‘llab, shogirdi yelkasini yerga qadagan ekan. Xuddi shunday, qaysi izm bo‘lishidan qat’i nazar, haqiqiy ijodkor ularning 224 225 degan savolga dunyo va o‘zbek olimlari ko‘pdan beri ja- vob berib kelishadi, haligacha bu masala ustida bahslar yakunlangani yo‘q. Modernizm, o‘zbek olimi Ozod Shara- fiddinov ta’kidlab aytganidek, «jo‘n hodisa» emas. O‘zbek adabiyotshunosligida, ayniqsa, istiqlol yillarida modernizm atrofida qizg‘in bahslar bo‘ldi. Bahslarda, asosan, moder- nizmni o‘zbek mentalitetiga butunlay yot mafkura yoki, aksincha, modernizm insoniyat badiiy tafakkur tadrijining bir bosqichi, uni o‘qib-o‘rganishning hech bir zarari yo‘q degan ikki qarash aytildi. Chunonchi, siz eslagan adabiyot- shunos olim, o‘ziga xos qarashlar egasi Suvon Meliyevning chiqishlaridan tashqari filologiya fanlari doktori, professor Bahodir Sarimsoqov «Absurd ma’nisizlikdir» 26 maqolasida modernizm oqimlaridan biri – absurdni keskin tanqid os- tiga oladi, uni «inqiroz», ekzistensializm oqimini esa «su- butsiz» deb ataydi. Bu qarashga javoban filologiya fanlari doktori, professor Umarali Normatov o‘z qarashlarini ilgari surib, absurd va ekzistensializm yo‘nalishidagi asarlarga san’at hodisasi sifatida qarash kerakligini aytadi: «B. Sarim- soqovning absurd va ekzistensializmga bergan bahosi o‘ta munozarali. San’at hodisasi sifatida absurd tushunchasi bu so‘zning lug‘aviy ma’nosidan o‘zgacharoqdir. Absurd, B. Sarimsoqov da’vo qilganidek, aslo ma’nisizlik emas, balki, aksincha, teran ma’noga ega. Absurd adabiyot, san’atda adashgan, aldangan, behuda, samarasiz mehnat-faoliyat- ga, ma’nisiz qismatga mubtalo etilgan shaxsning fojiasini ochib berish, kutilmagan tomonlardan o‘ziga xos tarzda badiiy tahlil etishdan iborat» 27 . Ko‘rinib turganidek, qarash- lar har xil, ziddiyatli. Bahs-u munozaralar hali-hanuz davom 26 O‘zAS. 2002-y. 28-iyun. 27 Норматов У., Ҳамдам У. Дунёни янгича кўриш эҳтиёжи. Суҳбат // Жаҳон адабиёти. 2001 йил декабр. etmoqda. Talaba yoshlar bu bahsda qaysi fikr jo‘yaliroq, ya’ni haqiqatga yaqinroq ekanini bilish uchun esa moder- nizm va uning yo‘nalishlari mohiyatini teranroq o‘rganib chiqishlari lozim bo‘ladi. Yüklə 1,46 Mb. Dostları ilə paylaş:
|