Amaliy mshg’ulot 9 mavzu: O’lchashlar, uning usullari

O’lchash jarayoni 
- bu solishtirish eksperimentini o’tkazish jarayonidir (solishtirish qanday 
usulda bo’lmasin). 
O’lchash usuli esa
- bu fizik eksperimentning aniq ma’lum struktura yordamida, o’lchash 
vositalari yordamida va eksperiment o’tkazishning aniq yo’li, algoritmi yordamida bajarilishi, amalga 
oshirilishi usulidir. 
O’lchash odatda o’lchashdan ko’zlangan maqsadni (izlanayotgan kattalikni) aniqlashdan 
boshlanadi, keyin esa shu kattalikning xarakterini analiz qilish asosida bevosita o’lchash obyekti 
(o’lchanadigan kattalik) aniqlanadi. O’lchash jarayeni yordamida esa shu o’lchash obyekti to’g’risida 
informasiya hosil qilinadi va nihoyat ba’zi matematik qayta ishlash yo’li bilan o’lchash maqsadi haqida 
yoki izlanayotgan kattalik haqida informasiya (o’lchash natijasi) olinadi. 
O’lchash natijasi
- o’lchanayotgan kattalikning son qiymatini o’lchash birligiga ko’paytmasi 
tariqasida ifodalanadi. 
X=n[x], 
bu yerda X - o’lchanadigan kattalik; 
n - o’lchanayotgan kattalikning qabul qilingan o’lchov birligidagi son qiymati; [x] - o’lchash 
birligi 
O’lchash jarayonini avtomatlashtirish munosabati bilan o’lchash natijalari o’zgarmasdan 
to’g’ridan-to’g’ri elektron hisoblash mashinalariga yoki avtomatik boshqarish tizimlariga berilishi 
mumkin. Shuning uchun, keyingi paytlarda, ayniqsa, kibernetika sohasidagi mutaxassislarda o’lchash 
haqidagi tushuncha quyidagicha ta’riflanadi. 

---

O’lchash
– bu izlanayotgan kattalik haqida informasiya qabul qilish va o’zgartirish jarayonidir. 
Bundan ko’zda tutilgan maqsad shu o’lchanayotgan kattalikning ishlatish, o’zgartirish, uzatish yoki 
qayta ishlashlar uchun qulay formadagi ifodasini ishlab chiqishdir. 
O’lchash fan va texnikaning qaysi sohasida ishlatilishiga qarab u aniq nomi bilan yuritiladi: 
elektrik, mexaniq, issiqlik, akustik va x.k.