Toshkent 2020 yil

 
va biogeotsenoz terminlari bir—biriga yaqindir. 
―Ekotizim‖ 
modda almashinuvini amalga oshib turadigan tizimni bildiradi. 

---

Q.X.Muftaydinov, H.M.Qodirov, E.Yu.Yulchiyеv Ekologiya.
84 
Moddalar aylanishi va organizmlarning ekotizimdagi hayoti, doimiy ravishda 
ularni ta‘minlanib turadigan energiya oqimiga bog‗liq. Yerdagi butun hayot 
quyosh nurlari energiyasi yordamida davom etadi. Bunda fotosintez yordamida 
organik birikmalarning kimyoviy bog‗lanishlari hosil bo‗ladi. 
Jamoalardagi ozuqa zanjiri
bu -energiyaning bir organizmdan ikkinchisiga 
berilish ketma—ketligidir. ―O‗simlik-xashorat-baqa-ilon-kalxat‖ ozuqa zanjirida 
birinchi bo‗g‗indan keyingilariga qarab biomassa kamayib boradi. Ekotizimlar oziq 
to‗rlari orqali o‗zaro bog‗langandir. 
Konsumentlar tomonidan qabul qilingan ozuqalar to‗liq o‗zlashtirilmaydi va 
uning ma‘lum bir qismi tashqi muhitga qaytariladi. Hayvonlarda ozuqa 
moddalarning o‗zlashtirilishi 30% dan 70% gachani tashkil qiladi. Energiyaning 
ko‗p qismi nafas olishga sarflanadi. Qabul qilingan ozuqaning oz qismi 
organizmlarning o‗sishiga sarflanadi.
Ekotizimning hayoti faqat energiya oqimiga bog‗liq bo‗lib, u quyosh nuri 
yoki tayyor organik moddalar hisobiga 
ta‘minlanadi. 
Fotosintez 
qiluvchi 
organizmlardan 
boshlanuvchi ozuqa zanjiri 
yeyilish zanjiri 
deyiladi. O‗lik hayvonlar va o‗simliklarning
qoldiqlaridan 
boshlanadigan 
zanjir 
esa 
parchalanish zanjiri
deyiladi. 
Ekotizimlardagi 
konsumentlarga 
energiya 
oqimi 
o‗simliklarning 
tirik 
to‗qimalari yoki o‗lik organik moddalar 
zahirasi orqali kiradi. 
O‗lik organik moddalar asosini ham 
fotosintez tashkil qiladi. O‗rmonlarda har yili 
o‗sayotgan o‗simliklar massasining 90% 
barglarining qurishi natijasida parchalanish 
zanjiriga tushadi.