Јурилиш материаллари ва конструкциялрини тадіиі этиш ва

IX BOB. SINOVLARNING MAGNIT VA ELEKTROMAGNIT USULLARI 
9.1. Magnit usullari 
Sinovlarning magnit usulining mohiyati shundan iboratki, magnitlangan 
metalldagi turli xil nuqsonlar magnit kuch chiziqlarinig buzlishini vujudga keltiradi. 
Bunday buzilishlar metalldagi chuqurliklar, yoriqlar, bo‘shliqlar, kirishmalar va 
boshqa nuqsonlar ularni o‘rab turgan metallga boshqacha magnit xossalarga ega 
bo‘ladi. Sanoatda magnit kuch chiziqlarining (sochilish oqimining) buzilishlarini 
aniqlash va o‘lchash uchun bir qancha usullardan foydaniladi. 
Magnitli, kukunli defetoskopiya 
magnitlangan metalldagi nuqsonning 
mavjudligi ferromagnit zarrachalarning nuqson atrofida tarqalish magnit maydon 
bo‘yicha aniqlanadi. Nazorat qilish usuli ikki bosqichdan iborat: sinalayotgan 
metallni magnitlash va magnit kukunlarini sepish. Metallni magnitlash 
tekshirilayotgan butun metall bo‘ylab yoki uning zarur qismi bo‘ylab elektr tokini 
o‘tkazish orqali, yoki sinalayotgan metallni o‘rab olgan o‘tkazgich (solenoid) orqali 
elektr tokini o‘tkazish yo‘li bilan, shuningdek magnitlar yordamida amalga oshirilishi 
mumkin. Magnit kukunlari sifatida po‘lat, magnetit, ferrit va shu kabilarning 
qoldiqlaridan olinadigan, yuqori magnit singdiruvchanligiga ega bo‘lgan juda mayin 
qilib maydalangan ferromagnit kukunlardan foydalaniladi. Kukunlar quruq holida 
ham, supenziyalar ko‘rinishida ham foydalaniladi. Kukunlarni sepishdan oldin 
sinalayotgan metall sirti iflosdan va zangdan tozalanadi. 
Sirtqi nuqson hududida bir juft magnit qutbi vujudga keladi, ular kichik 
magnitlarga o‘xshab, nuqsoning ko‘rinadigan tasvirini hosil qilib, mavjud 
nuqsonning konturi bo‘yicha magnit kukunini tutib turadi. Sirtqi nuqsonlar mavjud 
bo‘lganda kukunli rasmlar doim zich, hosil bo‘lib, metall sirti bilan yaxshi ilashishadi 
va keskin chegaralarga ega bo‘ladi, Agar nuqson sirtdan ma’lum chuqurlikda 
joylashgan bo‘lsa, sirtlar zichligi ancha kam va nuqson konturi chegaralari uncha 
aniq bo‘lmaydi (9.1-rasm). Biroq rasmning ko‘rinishiga qarab nuqsonning tavsifini 
va uning metalldagi joylashishini belgilash mumkin. Sirtdan ma’lum bir chuqurlikda 
joylashgan nuqsonlarni nazorat qilishda quruq usuldan foydalaniladi, bu usul ho‘l 
usulga nisbatan ancha sezgirroqdir.

---

253