79
Ikkinchi yo‘nalish texnologik liniyadagi disperslikni nazorat qilish uchun
mo‘ljallangan usul va qurilmalarni qamrab oladi. Disperslik uzluksiz yoki davriy
ravishda o‘lchanadi, olinadigan axborot esa bevosita avtomatik
boshqaruv tizimiga
kiritiladi. Elakli tahlilning mohiyati tekshirilayotgan material namunasini elaklar
to‘plamidan o‘tkazish va boshlang‘ich namunaning og‘irligiga nisbatan ulardan har
birida qoldiqning foiz tarkibini belgilashdan iborat.
Mikroskopik tahlil foizda ifodalangan ushbu o‘lcham zarralari sonining
nisbiy
tarkiblarini olish mumkin.
Granulometrik tarkib sedimentatsion ma’lumotlar bo‘yicha quyidagi
kattaliklardan birining berilgan balandligida vaqt bo‘yicha o‘lchash bilan aniqlanishi
mumkin: qattiq fazoning konsentratsiyasi, suspenziya va cho‘kindi og‘irligining
zichligi.
Suspenziya konsentratsiyasi yorug‘likning sochilishi va yutilishi bo‘yicha,
radioaktiv nurlanishlarning yutilishi va bir qancha boshqa usullar bo‘yicha vaqtning
qayd qilingan oraliqlari orqali probalarni tanlash yo‘li bilan o‘lchanadi. Havoni
o‘tkazuvchanlik bo‘yicha solishtirish yuzani aniqlash
kukunlarni dispersli tahlil
qilishning eng tarqalgan usuli hisoblanadi. Usul apparatura bilan bezashning
soddaligi,o‘lchashlarning tezligi va hisob ishining yengilligi bilan farqlanadi.
Havoni o‘tkazish usuli bilan zarralar va agregatlarning tashqi solishtirma
yuzasi o‘lchanadi, bu ularning o‘rtacha o‘lchamini topish imkonini beradi.
Adsorbsiya usullari mikro g‘adir-budurligi va ichki g‘ovaklarni hisobga olgan
holda to‘liq solishtirma yuzaning qiymatini topish imkonini beradi.
Qattiq jismlarni maydalash usullari va bu maqsad uchun qo‘llanadigan
mashinalar ancha ko‘p va xilma-xildir. Yuqori dispersli kukunlarni tayyorlash uchun
tegirmon va separator majmuasidan iborat bo‘lgan uskunalardan foydalaniladi.
Separatorning vazifasi – talab qilinayotgan mayda fraksiyani ajratish va qo‘pol
fraksiyani maydalashga qaytarish.
Sanoatda ham, laborotoriya amaliyotida ham maydalash uchun to‘rt turdagi
tegirmonlar qo‘llanadi:
aylanuvchi, barabanli, sharli,tebranma, dezintegratorli va
oqimli. Keyingi yillardagi tekshiruvlar shuni ko‘rsatadiki, qattiq jismlar yemirilishi,
ularning mustaxkamligi va mo‘rtligiga ichki bo‘shliqlarning tashqi yuzalarida
kimyoviy yoki jismoniy yutilgan ba’zi suyuqliklar katta ta’sir ko‘rsatadi.
80
Maydalanadigan materiallarning yuzlarida yutilgan
suyuqliklar malekulalari
materiallarning mustaxkamligi va mo‘rtligini o‘zgartiradi. Shuningdek, zarralarning
o‘zaro va jismlar o‘rtasidagi o‘zaro bog‘liqlik ham maydalash jarayoniga ancha ta’sir
ko‘rsatish mumkin.
Dostları ilə paylaş: