“Fitopreparatlar texnologiyasi” fanidan o‘quv –uslubiy majmua

“Fitopreparatlar texnologiyasi” fanidan o„quv –uslubiy majmua
73 
a – asos xolidagi alkaloidni eritish uchun olingan 0,02 n xlorid kislotaning ml miqdori; 
b – reaktsiyaga kirishmay qolgan 0,02 n HCl ni titrlash uchun ketgan 0,02n NaOH ning ml 
miqdori; 
P – xisoblash uchun olingan maxsulot og‘irligi; 
W – maxsulotni absolyut quritilganda yo‘qotilgan namlik miqdori. 
5. Uslubiy ta'minot 
Asbob va idishlar:
1. O`simlik xom ashyosi. 
2. Dorixona tarozlari. 
3. Kolba 
4. Probirkalar. 
5. Chinni idish. 
6. Buyum oynachalari 
7.Analitik taroz 
Reaktivlar :
1. Etil spirti. 
2. 5% ishqor eritmasi. 
3.1% li sirka kislota eritmasi 
4.metil ko`k bo`yoq eritmasi 
5.% li H
2
SO
4
ning mis tuzi eritmasi
6.10% li NaOH 
 
Mavzu: Alkaloidlarni ajratib olish texnologiyasi 
Anabazin gidroxlorid olish texnologiyasi 
Anabazin gidroxlorid – oq kristall kukun. Erish xarorati 216-220
0
S., xidsiz, nordon ta‘mli, suvda 
yaxshi eriydi. Anabazin gidroxlorid kichik miqdorda tamaki chekishni tashlash uchun – metilanabazin 
nafas olish markazini qo‘zg‘atuvchi stimulyator vosita sifatida ishlatishga tavsiya etiladi. Anabazindan 
yana nikotin kislota (vitamin рр) olinadi. Anabazin gidroxlorid 0,003g li tabletka xolida chiqariladi. 
Anabazin gidroxlorid ishlab chiqarishda xom ashyo sifatida sho‘radoshlar- Chenopodiaceae 
oilasiga mansub itsigak – Anabasis aphylla L. o‘simligidan foydalaniladi. 
Xom ashyoni ekstraktsiyaga tayyorlash va alkaloidlarni ekstratsiyalash
. Xom ashyo diffuzorga 
solinadi va o‘tkir bug‘da 12-15 min. bug‘latiladi. Bug‘latishdan sabab oqsil moddalarni o‘simlik xom 
ashyosida ivib qolishning va qisman bo‘ktirilishi uchun alkaloidlarning suv bilan ekstraktsiyalash 
jarayoni 850-95
0
S xaroratda qarama-qarshi oqim bo‘yicha diffuzor batereyalarda olib boriladi. 
Ekstraktlarni diffuzordan diffuzorga siqilgan xavo ostida olib o‘tganda ular kalorizatordan o‘tadi, u 
erda ular 850-95
0
S gacha qizdiriladi, 10 karrali ekstraktsiyadan so‘ng chiqindi ajratib olinadi. 0,8-0,9% 
rN 4,5-5 bo‘lgan anabazin saqlagan ekstrakt yig‘gichga yuboriladi. 
Alkaloidlarni kerosin bilan ekstraktsiyalash
. Yig‘gichdan ekstrakt ishqorlantirichga ―druk‖ filtri 
orqali yuboriladi. Ekstrakt 42% li rN I 12-11 bo‘lgan NaON ning suvli eritmasi bilan ishqorlantiriladi. 
Ishqorlantirilgan ekstraktlarni kerosin bilan ishlov berish uchun likopchali nasadkali kolonkalardan 
foydalaniladi. Kolonka ekstraktlar bilan to‘ldirilgandan so‘ng pastdan markazdan qochma kuch 
ta‘sirida ishlovchi nasos orqali oldindan 75-95
0
S gacha qizdirilgan xolda kerosin yuboriladi. Kerosin 
kolonka bo‘ylab o‘tganda ustiga yig‘iladi va quyilish trubasi orqali kerosin bilan to‘yingan ekstrakt 
yig‘gichga solinadi. Ekstrakt tarkibidagi alkaloidlar miqdori 0,01% ga etguncha kolonnaga kerosin 
yuboriladi. 
Sul’fatlash jarayoni
. Sul‘fatlash 2 ta o‘zaro qo‘shilgan sulfatorda olib boriladi, bularning biriga 
42% N
2
SO
4
eritmasi solinadi. Xar bir sul‘fator bir safar asosiy bir safar oxiri bo‘ladi. Asosiy 
sulfatorda 0,5% N
2
SO
4
, oxirgi qismda 10% N
2
SO
4
bo‘ladi. Kerosinli ekstrakt yig‘gichdan asosiy 
sul‘fatorning injektorga yuboriladi. Oxirgi sul‘fatorga sul‘fatorlash jarayoni xuddi asosiy 
sul‘fatornikiga o‘xshash bo‘ladi. Alkaloiddan ozod bo‘lgan kerosin oxirgi sulfatordan aloxida idishga 

---